• Archeologie,  Nieuws

    Nieuws uit Egypte

    Prinsessengraf ontdekt in Luxor

    © Ministerie van Oudheden

    In een van de Westelijke Wadi’s (Dal ‘C’) in Luxor is mogelijk het graf ontdekt van een prinses uit de 18e dynastie. Het graf, dat door een Brits-Egyptisch team onder leiding van Piers Litherland wordt opgegraven, bevat aardewerk-fragmenten die verwijzen naar de farao Toetmosis III.

    Het graf is zwaar beschadigd door regenwater, iets wat niet ongewoon was tijdens het Egyptische Nieuwe Rijk. In de Westelijke Wadi’s zijn meer royalties te vinden, zoals het koninginnengraf van Hatsjepsoet (voordat ze farao werd) en het graf van haar dochter Neferoere.

    In 2014 had ik het voorrecht de Westelijke Wadi’s van Luxor te verkennen. Het is een gortdroog en desolaat gebied, waar echter veel tombes, bezoekersgraffiti en Koptische hutjes te vinden zijn. Deze menselijke activiteit wijst erop dat het gebied niet altijd zo droog was als nu.

    Gemummificeerde krokodillen in Aswan

    In een tombe in Qubbet el-Hawa, de necropool van Aswan tijdens het Oude en Middenrijk, zijn tien krokodillenmummies gevonden. Ze behoren aan twee soorten: de Crocodylus suchus (die nog geen Nederlandse naam heeft) en de Crocodylus niloticus, de Nijlkrokodil. Volgens Salima Ikram, expert op het gebied van dierenmummies, was het gedrag van deze dieren geheel verschillend: de Nijlkrokodil zou je beslist opeten, terwijl je met de Suchus rustig in hetzelfde water zou kunnen zwemmen.

    De krokodillen zijn simpelweg gemummificeerd door ze in het hete woestijnzand te begraven. Dit gebeurde waarschijnlijk tijdens de vijfde eeuw v.Chr., toen het mummificeren van dieren opkwam in Egypte. Er zal nog C14-datering en DNA-analyse plaatsvinden op de exemplaren.

    © Patricia Mora Riudavets

    Ontdekkingen in Saqqara

    In een gebied van Saqqara wat de Gisr el-Mudir (‘grote omheining’) wordt genoemd, is een groep tombes gevonden uit de 5e en 6e dynastie van het Egyptische Oude Rijk. De belangrijkste tombe behoort toe aan Khnumdjedef, en is versierd met de bekende ‘scènes uit het dagelijks leven’. Daarnaast is het graf ontdekt van een man genaamd Meri, die werkzaam was in het paleis van de koning. Ook werden grafbeelden aangetroffen van een grafeigenaar en zijn vrouw, en zogenaamde dienaarsbeelden van figuren die brood bakken en graan malen.

    In een 15 m diepe schacht werd een kalkstenen sarcofaag gevonden van Hekashepses, met daaromheen stenen vaatwerk. De sarcofaag was nog afgesloten, en bevatte de mummie van de eigenaar bedekt met bladgoud. In een andere schacht werden houten beelden ontdekt van een man genaamd Fetek. De vondst wijst erop dat er nog een schat aan informatie verborgen ligt in het zand van Saqqara.

    © Ministerie van Oudheden
  • Reizen

    Met Huis van Horus naar Egypte

    Het is weer een tijd geleden dat ik voor het laatst op dit blog gepost heb, maar de Huis van Horus reis naar Egypte is inmiddels achter de rug! In tien dagen hebben de deelnemers genoten van excursies in en rond Luxor en Caïro, met als thema de Thebaanse kunstenaars.

    Het avontuur begon op Caïro Airport, waar de vlucht uit Amsterdam met vertraging aankwam en de overstap naar Luxor gemist werd. Gelukkig hield reisbegeleider Vibeke het gezelschap bij elkaar en bleef men goedgehumeurd. ’s Ochtends vroeg kwam de groep alsnog in Luxor aan, waar men kon bijkomen met een heerlijk ontbijt en een dutje in het Nile Valley Hotel, onze uitvalsbasis tijdens deze eerste week. Na een copieuze lunch voeren we alsnog per boot naar de Karnak-tempel, waar we het terrein van voor tot achter hebben bekeken, van de imposante zuilenhal gebouwd door Seti I en Ramses II tot de Rode Kapel en monumentale obelisken van Hatsjepsoet. Over de oude sfinxenlaan liepen we vervolgens naar het Moet-complex, waar een oud meer herinnert aan het moerasachtige eiland waar Karnak ooit op werd gebouwd. Na het diner en een avondlezing over het thema van de reis was iedereen toe aan een rustige nacht.

    Een ontbijtje in het Nile Valley Hotel

    De eerste activiteit op dag twee was direct een heuse primeur: Carina van den Hoven van Stichting Archaeologisch Erfgoed Luxor liet ons uitgebreid zien hoe een archeologische opgraving van een Thebaans graf (TT45) in zijn werk gaat, hoe de tombe is gedecoreerd en de decoratie door een latere bewoner is aangepast aan de laatste mode. Daarna bezochten we nog een aantal prachtig beschilderde graven in Sheikh Abd el-Qurna, van Sennefer met zijn plafond van wijnranken tot het piepkleine graf van Nacht. Na een versterkende lunch bij het Ramesseum (en veel aandacht voor een nieuwsgierig ezeltje) bezochten we de tempel zelf waar Vibeke ons trakteerde op een tekenworkshop, en alle deelnemers zoet aan het tekenen sloegen. Er was zelfs een prijs voor het mooiste kunstwerk!

    De fotogenieke ezel

    Op de derde dag togen we naar de Vallei der Koningen, waar we het indrukwekkende graf van Seti I bezochten met zijn astronomische plafond en een ruimte waar de sublieme tekenstijl van de kunstenaars uit deze tijd nog goed te zien is. Na een bezoek aan enkele (of voor de liefhebber: alle) andere graven (waaronder natuurlijk het beroemde grafje van Toetanchamon) en een picknick in de woestijn, besloten we de dag bij de dodentempel van Hatsjepsoet (Deir el-Bahari), vanwaar men uitzicht heeft op de tempel van Karnak op de oostoever.

    De dag daarop was de Vallei der Koninginnen aan de beurt, waar een enkele liefhebber op de fiets naartoe trok, alwaar we ons konden vergapen aan de kleurrijke tombe van Nefertari en een paar graven van zonen van Ramses III. Na een bezoek aan Deir el-Medina, waar we een aantal scènes in het graf van Nakhtamon konden vergelijken met het zojuist geziene graf van Nefertari, genoten we van een heerlijke lunch bij Hotel Marsam.

    Uw ‘chef wetenschap’ (links) met Youssef en enkele reisgenoten

    Op de laatste dag in Luxor zijn we op ‘pelgrimage’ gegaan naar de drie uur verder gelegen stad Abydos, waar we de tempels van Seti I en Ramses II bezochten, en een blik wierpen op het enigmatische Osireion. Na een lunch bij het Flower of Life Guesthouse besloten we dit deel van de reis bij de nog zeer complete Hathor-tempel in Dendera.

    Op donderdag waren enkelen van ons zo dapper om erg vroeg op te staan voor een ballonvaart, wat als zeer indrukwekkend werd ervaren. De rest kon uitslapen, nog een paar baantjes zwemmen of inkopen doen op de souk waarna we per binnenlandse vlucht naar Caïro reisden. Hier checkten we in ons hotel met uitzicht vanaf het dakterras op de piramides van Giza en de sfinx, waar de ouderwetse lichtshow niet meer te zien is maar juist een modeshow van Dior aan de gang was.

    Op de één na laatste dag van de reis bezochten we het Egyptisch museum aan het Tahrir-plein, waar het heel druk was maar nog veel te zien is. Enkele stukken zijn al naar het nieuwe Grand Egyptian Museum verplaatst, wat echter nog niet voor publiek is geopend. Het gouden masker en de sarcofagen van Toetanchamon waren nog te bewonderen, naast topstukken als het Narmer-palet, de grafbeelden van Djoser, Khufu, Khafre en Menkaure, de grafuitrusting van Yuya en Thuya en nog duizenden andere objecten. Na de lunch in Giza konden we zo het plateau oplopen, waar we de piramides van dichtbij bekeken (eventueel vanbinnen) en een deel van de groep de goed verborgen mastaba van Meresankh III bezocht.

    In de mastaba van Mehu (foto door Vibeke)

    En last but not least: op de laatste excursiedag reden we naar Saqqara, waar we een goed overzicht kregen van de gehele site, van de grafschacht onder de piramide van Djoser tot de Ouderijks mastaba’s van Mehu en Mereruka, de Nieuwerijks necropool met de graven van Maya en Horemheb, het Serapeum en de recent opgeknapte graven van het Bubastieion.

    Moe maar voldaan reisde de groep op zondag terug naar Nederland, waar we enkele weken later een kleine reünie hielden tijdens de Huis van Horus donateursdag.

    Volgend jaar weer?