Lezingen

  • Events,  Lezingen,  Online

    Events in juni

    Omdat er zo veel Egyptologische events plaatsvinden in juni heb ik er een aantal op een rijtje gezet die u wellicht interesseren:

    Donderdag 12 juni | Dakhleh Oasis Project: Towards a better future

    Online lezing door Olaf Kaper en tegelijk fundraiser voor het onderzoeksproject in de Dachla oase. De titel van de lezing luidt: The Western Front in Egypt: The Senussiyya in Dakhleh Oasis and the Western Desert in 1916 en vindt plaats om 19.00 uur Nederlandse tijd.

    Voor een donatie van € 3 kunt u deelnemen aan dit event.

    Informatie & aanmelden

    Zondag 15 juni | De kunst van het genieten: banketscènes in Ouderijks elitegraven

    In deze ongetwijfeld levendige lezing voor Ning Wah Choy neemt ze ons mee langs de banketscènes uit de 4e dynastie tombes in Giza. Onderdeel van haar pas afgeronde MA-scriptie. Ze vraagt zich af of er een relatie is tussen de sociale achtergrond van de grafeigenaar en de scènes met muziek en dans.

    Deze lezing vindt plaats in het RMO, dan kunt u gelijk uw hart laten wegen door Ammit in de schattige kindertentoonstelling Monsters en mythische wezens.

    Informatie & aanmelden

    Donderdag 19 juni | Van het oude Egypte tot hedendaags Marokko

    Wat gebeurt er als je levende henna-tradities van vandaag en archeologische tatoeages uit het oude Egypte combineert? Ontdek het op deze avond tijdens een bijzondere reis door vier millennia lichaamsversiering, met talks van henna-artiest Fatima Oulad Thami en egyptologe, etnograaf en sieradenhistoricus Sigrid van Roode.

    Dit event vindt ’s avonds plaats in het RMO en is geheel gratis (wel graag aanmelden via de website):

    Informatie & aanmelden

    Zaterdag 21 juni | ‘Kom, volg een mooie dag’ – op zoek naar klanken uit het oude Egypte

    Op zaterdag 21 juni brengt conservator en muziek-expert Toon Sykora de klanken van het oude Egypte tot leven in dit seminar gehouden in het RMO. Van muurschilderingen tot teruggevonden en gereconstrueerde muziekinstrumenten – komt dat zien (en horen)!

    Als voorproefje kunt u dit interview lezen met Toon Sykora in de National Geographic (aanmelden voor een gratis artikel).

    Informatie & aanmelden

    Zaterdag 21 juni | The New Sky Over Esna

    ’s Avonds kunt een online lezing volgen door Christian Leitz over het pas schoongeboende astronomische plafond in de tempel van Esna, die we tijdens de laatste Huis van Horus-reis bezocht hebben.

    U moet zich wel aanmelden voor de Zoom-lezing door een email te sturen aan ARCE (emailadres staat op de pagina):

    Informatie & aanmelden

    25-27 juni | Women’s Perspectives in the Nile Valley

    Eind juni vindt een interessant congres plaats in Warschau, wat u online kunt volgen.Het evenement richt zich op vrouwelijke ervaringen en perspectieven in het oude Egypte en Nubië, met aandacht voor goddelijke, koninklijke, elite- en niet-elite vrouwen. Ook wordt de geschiedenis van ontdekkingsreizen en de rol van vrouwen in de studie van de oude Nijlvallei verkend.

    U kunt zich aanmelden voor de livestream via het emailadres dat vermeld staat op de pagina:

    Informatie & aanmelden

  • Achtergrond,  Lezingen,  Musea

    Wein, Weib und Gesang

    Begin deze maand verzorgde ik als opening van de Huis van Horus feestmaand een rondleiding door de Egyptische collectie in het Rijksmuseum van Oudheden.

    Het thema van de maand is Feest en vertier, dus ik was op zoek naar objecten die hiermee te maken hadden. Uiteraard ligt de focus bij een Egyptische collectie vaak op grafuitingen, maar er was nog verrassend veel ‘feestelijks’ te vinden.

    Als eerste begonnen we natuurlijk bij mijn favoriete ‘object’: de grafkapel van Hetepherachty. Hoewel Hetep zelf elders in de mastaba begraven lag (en misschien nog steeds ligt…), lijkt het erop dat de offerkapel bedoeld was om bezoekers naar binnen te halen. Hij wilde laten zien hoe goed en belangrijk hij was dat hij zich zo’n prachtig versierd graf kon veroorloven, zodat we (zelfs vandaag de dag nog) zijn naam kunnen lezen en de offerformule kunnen uitspreken:

    “Een gesproken offer van brood, bier, runderen, vogels, albast en kleding, en alle goede dingen, voor de Ka van die-en-die…”

    Foto door Hermien Lohber

    In Hetep’s geval vraagt hij op de latei boven zijn graf om zo’n ‘stemoffer’ of ‘invocatie-offer’ op bepaalde feestdagen. Er volgt een heel lijstje:

    • de opening van het jaar (wp rnp.t): feitelijk nieuwjaarsdag, als de Nijlvloed weer aanbreekt en de kalender opnieuw begint
    • Thoth-feest: we weten dat dit plaatsvond op 1 Akhet 19
    • eerste dag van het jaar (tpy rnp.t): nog een dag aan het begin van het jaar
    • Wag-feest: op 1 Akhet 18
    • Sokar-feest: op 4 Akhet 26
    • het grote feeest (Hb wr)
    • vlamfeest (rkH)
    • processie van Min (pr.t Mn): op 1 Shemu 11. Dit feest duurde 4 dagen in de Ramessidische tijd
    Tekening © Nicky van de Beek

    We weten eigenlijk niet precies wat er gebeurde tijdens die feesten, daar zijn geen documenten over uit het Oude Rijk. Wel zien we dat een deel plaatsvindt aan het begin van het jaar of in de eerste maand. Mogelijk was het tijdens deze (religieuze) feesten dat ook de voorouders werden bezocht, en dat er dus gegeten, gedronken en geofferd werd.

    Bij het binnengaan van de kapel staat rechts in het gangetje de begrafenis van Hetep afgebeeld. We zien hoe verschillende van zijn beelden (uitgevoerd in steen of hout) worden getransporteerd per boot en per slede getrokken door ossen. In het vorige artikel vroegen we ons af of in deze beelden de Ka huist van de grafeigenaar.

    Vóór de processie staan vrouwen afgebeeld die klappen en dansen. In sommige grafafbeeldingen zijn ook muzikanten aanwezig. Dit begrafenisfeest (de term ‘HA.t’ die erbij staat betekent ‘graf’) komt geregeld voor in tombes uit de 5e en 6e dynastie. Deze dansers en danseressen waren verbonden aan de zogenaamde Chener (xnr) of Sjendjet (SnD.t). Ze voerden funeraire rituelen uit (waarbij ook het offeren van vee hoorde), als een soort ‘verloskundigen’ tijdens de overgang van dit leven naar het hiernamaals.

    Fotocollage © Hans van den Berg

    In de kapel zelf staat op de linkerwand rechtsboven Hetep weergegeven, zitten achter een offertafel. Onder die tafel staat steeds het teken voor 1000 en dan de bekende formule: brood, bier, nog meer brood (daar hield hij blijkbaar van), runderen en gevogelte. Voor hem staat een groot feestmaal opgetast met vijgen, bloemen, sla, spare-ribs, vogels, uitjes en brood. Ook speelt er een band, waarbij de instrumenten netjes vermeld staan in hiërogliefen: harp (bin.t), zang (Hs.t) en fluit (zbA).

    Foto © RMO

    Even verderop in de collectie staat de grafkapel van Paätenemheb uit de 18e dynastie. Hiermee maken we een sprong van 1000 jaar. Ook bij de begrafenis van Paät waren muziek en zangkunst van belang. We zien een harpspeler die zeer geconcentreerd aan het spelen is (of is hij blind?), boven zijn hoofd staat de tekst van het zogenaamde ‘harpenaarslied’. De liedteksten variëren (notenschrift hebben we helaas niet uit het oude Egypte), maar zijn vaak een beetje cynisch. De luisteraar wordt aangemoedigd om te genieten van het leven, omdat het ook zomaar weer over kan zijn:

    “Maak de dag tot een feest!
    Reik naar uw neus de parfum en balsem,
    wind lotusknoppen en kransen
    om de keel en armen van wie u liefhebt,
    die zetelt in uw hart en aan uw zij.

    Laat er liederen zijn voor uw aangezicht en muziek.
    Werp de zorgen achter u,
    geef u over aan vreugde,
    tot de dag waarop u meert in het land dat de stilte bemint.

    Denk aan de dag waarop men u brengt naar het land der doden;
    niemand keert daarvan weer.
    Maak de dag tot een feest!”

    (naar de vertaling van Bertus Aafjes)

    Foto © RMO

    Tijdens de rondleiding hebben we ook gekeken naar tempelfeesten, priesteressen/zangeressen, bij de begrafenis ingehuurde ‘klaagvrouwen’ (mooier woord: pleureuses) en natuurlijk wijn en bier. Daarna waren we zelf toe aan een vloeibare versnapering. U kunt overigens nog meedoen met diverse andere evenementen in de themamaand!

    Mini-cursus

    In september 2025 wil ik een aantal bijeenkomsten organiseren waarin we uitgebreid de teksten lezen in de mastaba van Hetepherachty (en natuurlijk de plaatjes bekijken). Het kan prettig zijn al wat kennis te hebben van het hiërogliefenschrift, maar u mag ook gewoon meegenieten van alles wat ik eromheen vertel. Wilt u meedoen? Geef dan uw beschikbaarheid op via mail@egyptologie.nu

    Meer lezen:
    Artikel over het harpenaarslied
    Grafkapel van Hetepherachty

  • Archeologie,  Lezingen,  Nieuws

    Artsengraf ontdekt in Saqqara

    Breaking news! In Saqqara is door een Frans-Zwitsers team van archeologen de prachtig beschilderde grafkamer van de koninklijke arts Tetinebefu gevonden. Het graf dateert uit de regering van koning Pepi II in het late Oude Rijk.

    De grafkamer is rijk versierd met afbeeldingen van offers en een schijndeur uitgevoerd in heldere kleuren. In een nis heeft waarschijnlijk een beeld gestaan van de grafeigenaar. Zo’n beschilderde grafkamer (los van de doorgaans versierde offerkapel) is een voorloper van wat in het Middenrijk de vorm kreeg van houten kisten met daarop Sarcofaagteksten. De eerste beschilderde grafkamers kwamen voor aan het eind van de vijfde dynastie, toen ook de Piramideteksten verschenen in de piramide van koning Unas.

    Ondanks plundering in de oudheid zijn de grafwanden in puntgave conditie. Ook vond het team een stenen sarcofaag met daarop de naam en titels van de arts. Tetinebefu was opzichter van de paleisartsen, priester van de godin Serket (de schorpioengodin die bekend stond om haar gemene steken), hoofdtandarts en beheerder van medicinale planten.

    In 2026 zal een documentaire over de vondst worden uitgezonden bij Arte.

    Meer weten over artsen en geneeskunde in het Oude Egypte? Op 8 mei geef ik een online lezing:
    De wraak van Sachmet: Gezondheid en ziekte in het Oude Egypte

    Foto’s: Mission archéologique franco-suisse de Saqqâra