Beni Hassan
Beni Hassan omvat de rotsgraven van de gouwvorsten uit de 11e en 12e dynastie van het Middenrijk. De necropool bevindt zich zo’n 20 km ten zuiden van de moderne stad Minya. In de oudheid was het onderdeel van de 16e Boven-Egyptische Oryxnome, die bestuurd werd vanuit de stad Hebenu. Om pragmatische redenen bevinden de graven zich op de oostoever.
Hoewel er ook Ouderijks graven zijn was de necropool vooral in gebruik tijdens het Middenrijk. 39 graven behoren toe aan provinciehoofden (de zogenaamde ‘nomarchen’), deze bevinden zich op het hoogste niveau in de klif. In het lager gelegen grafveld zijn 888 schachttombes opgegraven door archeoloog John Garstang.
Kaart van Beni Hassan (klik om te vergroten), naar Newberry 1893
De site is toegankelijk via een moderne trap, en vier van de grafkapellen zijn geopend voor bezoek:
Tombe BH2: Amenemhat
Nomarch onder Sesostris I (12e dynastie)
Het graf van Amenemhat (kortweg Imeni) bestaat uit een grote ruimte met vier zuilen na een kleine voorhof en een portiek met twee zuilen. In de autobiografische tekst in de doorgang wordt vermeld hoe hij meedeed aan militaire campagnes naar Nubië.
Aan weerszijden van de ingang op de westmuur zijn diverse ambachten afgebeeld zoals goudsmeden en pottenbakkers, en economische activiteiten zoals landbouw. Daarnaast wijbouw, vis- en vogelvangst, bakken en brouwen.
De decoratie op de oostmuur wordt gekenmerkt door worstelscènes en een belegerd fort, militaristische scènes die meer voorkomen in de tombes van Beni Hassan. Ook is de ‘pelgrimage naar Abydos’ per boot afgebeeld.
Op de noord- en zuidwanden staat Imeni afgebeeld terwijl hij overvloedige offers ontvangt. Hij wordt vergezeld door zijn vrouw Hetepet en door zijn honden.
Tombe BH3: Khnumhotep II
Nomarch onder Amenemhat II en Sesostris II (12e dynastie)
Op de oostmuur van het graf zijn moerasactiviteiten te zien. Links van de toegang tot de nis is de grafeigenaar vogels aan het vangen met een werpstok. Hij staat op een papyrusboot en is omringd door zijn familie. Boven het papyrusgewas vliegen verschillende vogels, terwijl het water waarop de papyrsboot drijft gevuld is met vissen en een nijlpaard. In het register daaronder is te zien hoe men vis vangt met een sleepnet.
Boven de deur is te zien hoe Khnumhotep verscholen achter een bosje aan een klapnet trekt dat over een vijver is gespannen. Hiermee vangt hij de eenden en andere watervogels die op het water zijn neergestreken. Aan weerszijden zijn twee bomen afgebeeld met zangvogels.
Aan de rechterkant is Khnumhotep afgebeeld in de klassieke pose van het speervissen. Met een gespleten speer heeft hij een tilapia en Nijlbaars gevangen, tegen een achtergrond van papyrusriet met diverse vogels erboven. In het register onder hem wordt gevochten op boten.
Oostwand van de grafkapel van Khnumhotep II (bron)
Op de noordmuur is in de bovenste registers de woestijnjacht afgebeeld. De grafeigenaar spant zijn boog en er wordt gejaagd op verschillende dieren waaronder oryx en gazelles. Er wordt gebruikt gemaakt van jachthonden. In het heuvelachtige woestijnlandschap zijn vossen, hazen en egels te zien, en zelfs een fabeldier van een panter met een gevleugeld mensenhoofd.
Woestijnjacht op de noordwand (bron)
Onder de woestijnjacht zijn bont geklede ‘buitenlanders’ te zien, die komen handelen of tribuut aanbieden. De voorste figuur wordt aangeduid als ‘heka chasut’ of ‘Hyksos’.
Buitenlanders in het graf van Khnumhotep II (bron)
In de onderste registers worden offerdieren aangeboden aan de grafeigenaar, die rechts is afgebeeld. Links is nog een scène te zien van vogelvangst met een zeshoekig net.
Tombe BH15: Baqet III
Nomarch tijdens de 11e dynastie, vader van Khety
Op de noordmuur is een bonte verzameling activiteiten afgebeeld. In het bovenste register zien we de woestijnjacht, en wel met een aantal fabeldieren zoals een Seth-beest en een gevleugelde leeuw. Op het tweede register staan hygiënische scènes maar ook het maken van linnen en het beschilderen van beelden en grafuitrusting. Het derde register toont vrouwen die spinnen, weven en acrobatische poses uitvoeren. Het vierde register bevat het tellen en/of belasten van vee, terwijl het vijfde register vee, muzikanten en ambachtslieden laat zien. Het onderste register ten slotte toont visvangst met een sleepnet, bootgevechten en de papyrusoogst. Direct of indirect hebben al deze scènes te maken met de voorbereidingen voor de begrafenis van de grafeigenaar.
Noordwand in het graf van Baqet III (klik om te vergroten), Newberry 1893
De oostwand toont een belegerd fort en een grote variëteit aan worstelposes.
De zuidmuur toont voedselbereiding, diverse dieren zoals bavianen en een mangoest, de begrafenis van de grafeigenaar met het verslepen van beelden en dansers, veehouderij, vogelvangst en een potje senet.
Tombe BH17: Khety
Nomarch tijdens de 11e dynastie
De architectuur van het graf van Khety wekt de indruk van een tent met oospronkelijk zes ranke lotusvormige zuilen.
Met de klok mee vanaf de ingang zijn eerst moerasscènes afgebeeld: de grafeigenaar met een harpoen, en watervogels, vissen, nijlpaarden, papyrus en lotusbloemen.
Op de noordmuur is de woestijnjacht afgebeeld, maar ook het spinnen en vervaardigen van linnen en een acrobatisch balspel. Een processie van beelden, danseressen, beeldhouwers, schilders en vis- en vogelvangst.
Op de oostmuur zijn de welbekende worstelaars afgebeeld in diverse poses.
Op de zuidmuur staan wijnbouw, de grafeigenaar, begrafenisdansen en diverse offerdragers. Daarnaast veehoeders en enkele landbouwscènes.
Op het laatste stuk muur naast de ingangsdeur ten slotte nog scènes van veehoeders en boten.
Meer lezen:
Naguib Kanawati en Alexandra Woods, Beni Hassan: Art and daily life in an Egyptian province (2010).