Egyptologie.nu

De locatie van het land Poent is een goed bewaard Egyptologisch raadsel. We weten dat de Egyptenaren al tijdens het Oude Rijk met dit land handelden om luxegoederen te verkrijgen zoals wierook, goud, luipaardvellen (vooral in zwang bij priesters) en levende bavianen. Maar waar lag het precies? Verschillende locaties zijn geopperd, van de Rode Zeekust ten zuidoosten van Egypte tot Zuid-Arabië.

Een nieuwe studie van gemummificeerde bavianen toont aan dat de dieren uit het moderne Ethiopië, Eritrea, Djibouti, Somalië en Jemen komen. De bavianen zijn in Egyptische tempels en tombes gevonden, en zijn onderzocht door middel van isotopenanalyse. Dit soort onderzoek geeft inzicht in het voedsel wat de dieren aten en de omgeving waarin ze zijn opgegroeid.

Gemummificeerde baviaan uit de Tempel van Chonsoe in Karnak (British Museum EA6736)

De Egyptenaren waren zeevaarders. Reliëfs in de dodentempel van koning Hatsjepsoet in Deir el-Bahari (Luxor) tonen zeeschepen volgeladen met handel. Bavianen klimmen in het tuigage. Op de oever staat de imposante koningin van Poent, achter haar zijn huizen op palen te zien. Naast bavianen worden ook bomen met kluit en al in de boten geladen, waarmee Hatsjepsoet een boomgaard zou aanleggen bij haar tempel.

De zeeschepen van Hatsjepsoet vervoerden levende bavianen

Bavianen waren belangrijk voor de Oude Egyptenaren. De schrijversgod Thoth werd naast zijn gedaante als ibis ook als baviaan afgebeeld. In Hermopolis, waar deze god vereerd werd, stonden twee gigantische bavianenbeelden. Ze werden ook geassocieerd met de zonnegod Ra omdat ze ‘s ochtends met veel kabaal de zonsopkomst verwelkomden. In Ouderijks mastaba’s zien we politieagenten afgebeeld op de markt die met behulp van bavianen de orde bewaken.

Beeld van de god Thoth in Hermopolis

De gemummificeerde bavianen die zijn onderzocht stammen uit het Nieuwe Rijk en de Ptolemaeïsche Periode. Twee soorten zijn aangetroffen: Papio hamadryas en Papio anubis. Exemplaren van de eerste soort kunnen worden herleid naar het gebied van Eritrea, Ethiopië of Somalië (het potentiële Poent). De tweede soort werd in Egypte gefokt om te worden gemummificeerd en verkocht aan pelgrims als votiefgaven (offers) aan de godheid.

Oorspronkelijk artikel

Op deze dag in de geschiedenis werd Jean-François Champollion geboren, en wel op 23 december 1790. In het Franse plaatsje Figeac groeide hij op als talenwonder. Zijn oudere broer nam hem mee naar Parijs op zijn vijftiende waar hij Koptisch leerde, de taal van de eerste Christenen in Egypte. Omdat hij een grote interesse had in het Oude Egypte besloot hij zich bezig te houden met het nog onvertaalde hiërogliefenschrift. De in Egypte gevonden Steen van Rosetta zou hem daarbij helpen.

Jean-François Champollion (Wikimedia)

Deze steen, onderdeel van een groter decreet uitgevaardigd door koning Ptolemaeus V, was drie keer beschreven met dezelfde tekst: in hiërogliefen, Demotisch en Oudgrieks. Oudgrieks kon men in Champollion’s tijd lezen, dus de rest van de stèle zou ook vertaalbaar moeten zijn. De steen werd gevonden tijdens de campagne van Napoleon Bonaparte in Egypte, in het jaar 1799. De steen zou ingemetseld hebben gezeten in de muur van een fort bij het plaatsje Rashid (Rosetta) in de Nijldelta. Toen Napoleon werd verslagen kwam de steen in Britse handen terecht.

De Steen van Rosetta in 3D

Niet alleen Champollion was bezig met het ontcijferen van het hiërogliefenschrift. Ook een Engelse geleerde, Thomas Young, droeg zijn steentje bij. Hij las de naam ‘Ptolemaeus’ in een van de cartouches (ring geschreven rond koningsnamen). Champollion kwam er vervolgens achter dat de hiërogliefen geen symbolische betekenis hadden, zoals altijd gedacht, maar een weergave waren van klanken. In 1822 presenteerde hij zijn ‘alfabet’ in de Academie des Inscriptions et Belles Lettres in Parijs.

Het ontcijferde alfabet (© British Museum)

In 1828 vertrok Champollion naar Egypte om zijn theorie over de hiërogliefen op echte monumenten los te laten. Hij bezocht Memphis, Saqqara en Giza, en reisde toen door met twee boten naar Dendera en Thebe. Per boot en kameel ging de tocht verder naar Elefantine en Philae. Hij reisde nog zuidelijker naar Abu Simbel, en draaide pas om bij Wadi Halfa. In een brief naar huis schreef hij: “Nu we de Nijl gevolgd hebben van zijn monding tot de tweede cataract, ben ik trots te melden dat er niets is aan te merken op ons werk. Ons alfabet is goed.”

Met de wetenschap van de Egyptologie begon echter ook de destructie van Egyptische oudheden: Champollion schroomde niet om een stuk muur uit het graf van Seti I te breken. Het paneel bevindt zich nu in het Louvre. Desondanks wordt Champollion de ‘vader van de Egyptologie’ genoemd. In 1831 werd hij benoemd tot hoogleraar, maar slechts een jaar later overleed hij. Hij ligt begraven op de Parijse begraafplaats Père-Lachaise, waar een obelisk zijn graf siert.

Het paneel uit het graf van Seti I wat zich in het Louvre bevindt (© Louvre)