De natuur langs de Nijl
Het leven in het oude Egypte werd bepaald door de rivier de Nijl. Deze rivier bracht niet alleen vruchtbaar slib voor de landbouw, maar creëerde ook een uniek ecosysteem met veel verschillende dieren en planten. De Egyptenaren leefden nauw samen met de natuur en veel dieren hadden zelfs een religieuze betekenis!
Vissen: rijkdom in het water
De Nijl was rijk aan vissen en vormde een belangrijke voedselbron voor de oude Egyptenaren. Populaire vissoorten waren:
- Tilapia: Een veel voorkomende vis in de Nijl die symbool stond voor wedergeboorte.
- Nijlbaars: Een grote roofvis die kon groeien tot wel 2 meter lang!
- Mormyriden: Deze ‘olifantsvissen’ konden elektrische signalen produceren.
Vissen werd niet alleen gedaan voor voedsel, maar had ook een belangrijke rol in de Egyptische economie. Gedroogde en gezouten vis werd verhandeld en gebruikt als betaalmiddel. Op muurschilderingen zie je vaak taferelen van vissers met netten of harpoenen.
Op dit reliëf uit het graf van Hetepherachty is de grafeigenaar aan het speervissen in het moeras. Aan zijn speer of harpoen rijgt hij een tilapia en Nijlbaars. Rechtsonder heeft iemand een katvis gevangen met een hengel. Linksboven wordt de giftige stekel uit een katvis gehaald.
Vragen
- Welke dieren zie je nog meer in het water?
- Zoek op hoe groot een tilapia en Nijlbaars kunnen worden en of ze het liefst in diep of ondiep water leven. Wat klopt er niet aan de afbeelding van Hetepherachty die deze twee vissen tegelijkertijd vangt?
Vogels: voedsel of heilige dieren?
Egypte had een enorme diversiteit aan vogels, waarvan velen werden afgebeeld in kunst en hiërogliefen:
- Ibis: De heilige ibis was verbonden met de god Thoth, god van wijsheid en schrijfkunst.
- Valk: Geassocieerd met de god Horus, een van de belangrijkste goden van Egypte.
- Gier: De Egyptische gier werd geassocieerd met de godin Nekhbet.
- Reiger: Kwam veel voor in de moerassen van de Nijl.
- Eenden en ganzen: Werden gejaagd en ook gehouden als boerderijdieren.
Vogels werden niet alleen gebruikt voor voedsel, maar ook voor religieuze ceremonies. Sommige vogels, zoals de ibis, werden zelfs gemummificeerd na hun dood.
Wist je dat?
De valkgod Horus was zo belangrijk dat de farao’s zichzelf vaak identificeerden als de ‘levende Horus’ op aarde. In de tempel van Edfu werd rond 200 v.Chr. zelfs jaarlijks een echte valk tot koning gekroond.
Zoogdieren op het land en in huis
Verschillende zoogdieren speelden een belangrijke rol in het dagelijks leven:
- Katten: Werden vereerd en beschermd. Ze hielpen bij het vangen van muizen en ratten.
- Honden: Werden gebruikt voor de jacht en als huisdieren.
- Nijlpaarden: Gevaarlijke dieren die geassocieerd werden met chaos.
- Leeuwen: Symbool van kracht en koninklijke macht.
- Runderen: Belangrijk voor landbouw, vlees en religieuze offers.
- Schapen en geiten: Gehouden voor melk en vlees.
- Ezels: Het belangrijkste lastdier voor transport, bijvoorbeeld op expeditie door de woestijn.
Veel zoogdieren hadden een directe link met Egyptische goden. De godin Bastet werd bijvoorbeeld afgebeeld als een kat, terwijl Anubis het hoofd van een jakhals had.
Meer weten over Egyptische goden?
Wist je dat?
Het Oudegyptische woord voor kat is ‘mioe’. Hieronder zie je hoe dat geschreven werd. Het eerste teken staat voor de klank ‘mi’, dan volgt een rietpluim (dezelfde ‘i’-klank herhaald), dan een kwartelkuiken (‘oe’) en tot slot een zogenaamd determinatief dat de categorie van een woord aangeeft, in dit geval een dierenstaart. Nederlandse katten zeggen miauw, maar Oudegyptische katten dus mioe!
𓏇𓇋𓅱𓄜
Jacht: sport of noodzaak?
De jacht had twee belangrijke functies in het oude Egypte:
- Voedselvoorziening: Voor vlees en andere dierlijke producten.
- Ceremoniële en recreatieve activiteit: Vooral voor de elite en farao’s.
De Egyptenaren jaagden op verschillende manieren:
- Vogeljacht: Met werpstokken in de moerassen van de Nijl.
- Visvangst: Met netten, harpoenen en vallen.
- Woestijnjacht: Op gazellen, antilopen en andere woestijndieren.
- Nijlpaardjacht: Een gevaarlijke maar prestigieuze activiteit.
Wist je dat?
De farao’s organiseerden soms grootse jachtpartijen in de woestijn, waarbij honderden dieren werden gedreven en gevangen. Dit werd gezien als een symbool van de farao’s macht om chaos te beheersen.
Planten
De vruchtbare grond langs de Nijl maakte het mogelijk om verschillende gewassen te laten groeien:
- Papyrus: Gebruikt voor het maken van papier, boten, sandalen en manden.
- Lotus: Een heilige bloem die symbool stond voor wedergeboorte.
- Granen: Vooral gerst en emmer (een soort tarwe) voor brood en bier.
- Dadels en vijgen: Zoete fruitsoorten.
- Groente: Zoals uien, knoflook, sla en komkommers.
- Kruiden en specerijen: Voor smaak en medicijnen.
Planten hadden ook een belangrijke rol in de religie en kunst. De zuilen in tempels waren vaak gemodelleerd naar papyrus- of lotusstengels.
De tuin van Nebamun
Nebamun was een edelman uit de 18e dynastie van het Nieuwe Rijk. Bij zijn landgoed hoorde een tuin vol bomen, planten en een vijver met vissen en vogels. In de afbeelding hieronder zie je welke soorten er allemaal waren. Kun jij de boomgodin vinden, die water en lekkere vruchten offert? Wat valt je op aan de manier waarop de vijver en bomen zijn afgebeeld?
