Heliopolis
Heliopolis is de Griekse naam voor het Oudegyptische Iunu (‘pilaren’), het Koptische On. De ‘Zonnestad’ was de hoofdstad van de 13e nome (provincie) van Beneden-Egypte en een belangrijk religieus centrum sinds de predynastiesche tijd. Tegenwoordig liggen de resten van het oude Heliopolis onder Ayn Shams, een buitenwijk van Cairo.
Artistieke reconstructie van de stad Heliopolis met de tempel van Re-Atoem
(© Jean-Claude Golvin/Cryo Interactive)
In Heliopolis was een belangrijke cultusplaats voor de zonnegod Atoem, later geïdentificeerd met Re en Horus. Deze tempel werd het Grote Huis (Per-a-at) of Huis van Atoem (Per Atoem) genoemd. Volgens de plaatselijke mythologie rees hier de scheppingsberg (Benben) op uit het voorwereldlijke water (Noen). De Benben-steen, die deze oerheuvel moet verbeelden en model stond voor de latere obelisken, stond in de tempel van Heliopolis en ving dagelijks de eerste zonnestralen op. De Benoe-vogel, symbool voor de god Atoem die op de oerheuvel was verschenen, werd in Heliopolis vereerd.
De zonnecultus van Re speelde een belangrijke rol tijdens de vijfde dynastie. In Abusir werden door de koningen van deze dynastie zonnetempels gebouwd die verwezen naar de Benben-steen in Heliopolis. Aan het eind van de vijfde dynastie nam de Osiriscultus de vooraanstaande positie van de zonnecultus over.
Tijdens het Nieuwe Rijk werd er aan de tempel in Heliopolis bijgebouwd door o.a. Amenhotep en Horemheb. De geschiedschrijver Manetho (ca. 250 v.Chr.) was mogelijk werkzaam als priester in Heliopolis.
Het grootste nog bewaarde monument op de site komt echter uit het Middenrijk: een obelisk opgericht door Sesostris I bij de tempel van Re-Atoem. De 21 meter hoge roodgranieten obelisk weegt 120 ton.