Sais

Het oude Sais (Sa el-Hagar), is een nederzetting in de westelijke Nijldelta, bij de Rosetta-tak van de Nijl. Het vormde de thuisbasis van de koningen uit de 24e en 26e dynastie.

Al sinds de eerste dynastie was Sais een belangrijk cultuscentrum voor de godin Neith. Mogelijk bouwde koning Hor Aha hier al een tempel voor de godin. Door moderne bebouwing is er echter weinig over van de oude stad. De mudbrick omheiningsmuren (nog te zien op oude tekeningen) zijn door sebakhin als landbouwmest gebruikt en de bewoningsheuvel is vernietigd.

De Griekse geschiedschrijver Herodotus beschreef in de 5e eeuw v.Chr. grote obelisken, een heilig meer en een enorme granieten naos van Ahmose II. In de 19e eeuw zag de Pruisische Egyptoloog Lepsius nog sporen van een tempel binnen een omheiningsmuur. Sinds 1997 voert Penny Wilson archeologisch onderzoek uit namens de EES.

Sais was de hoofdstad van de 5e Beneden-Egyptische nome en werd van belang tijdens de Derde Tussenperiode. De lokale heerser Tefnakht Shepsesre riep zichzelf tot farao uit en stichtte zo de 24e dynastie. Hij regeerde vanuit Sais en breidde zijn gezag uit over de centrale en westelijke Nijldelta. Zijn opvolger, Bakenenref Wahkare, riep zichzelf uit tot koning van heel Noord-Egypte.

Na een korte onderbreking tijdens de 25e dynastie (toen de Nubische koningen aan de macht waren), regeerden de nakomelingen van Tefnakht onder leiding van Psamtek Wahibre ongeveer 150 jaar lang over heel Egypte vanuit hun koninklijke residentie in Sais. In deze periode (de 26e, Saïtische dynastie) werden er verschillende tempels gebouwd. Deze heerschappij duurde voort tot de Perzische inval in 525 v.Chr.

De godin Neith had vermoedelijk al sinds de vroegdynastische periode een cultuscentrum in Sais. Neith was een oorlogsgodin en werd vaak afgebeeld met de rode kroon van Beneden-Egypte. De Grieken identificeerden haar met hun eigen godin Athene. Er was een medische school in Sais, verbonden aan de tempel van Neith, waar mogelijk gynaecologie werd bestudeerd. Een teruggevonden inscriptie luidt: “Ik kwam van de school voor medicijnen van Heliopolis en heb gestudeerd aan de vrouwenschool van Saïs, waar de goddelijke moeders me geleerd hebben hoe ziekten te genezen.” (ref)

Tegenwoordig resten in Sa el-Hagar slechts hopen puin en enkele verspreide reliëfblokken. Een obelisk van de tempel van Neith is in eerste eeuw na Chr. naar Rome vercheept om de tempel van Isis en Serapis op te luisteren, en is nu te zien op het Piazza della Minerva.

Ruïnes van Sais in de publicatie van Lepsius