Memphis
Memphis was de hoofdstad van Egypte tijdens het Oude Rijk (ca. 2680–2180 v.Chr.) en een belangrijk administratief en religieus centrum tijdens een groot deel van de Oudegyptische geschiedenis. Het ligt dan ook strategisch tussen de Nijldelta (met toegang tot de Levant) in het noorden, en de Nijlvallei in het zuiden. De oude stad ligt 25 km ten zuiden van Caïro in de buurt van het dorpje Mit-Rahina.
De stad heette in de oudheid ‘Inebu Hedj’ oftewel ‘Witte Muren’. Dit verwijst mogelijk naar de witte kalkstenen omheiningsmuur van het heiligdom van Ptah dat zich in Memphis bevond. Deze tempel, die ‘Hoet Ka Ptah’ (domein van de Ka van Ptah) werd genoemd, is middels het Griekse ‘Aigyptos’ verbasterd tot de moderne naam voor ‘Egypte’. Ook vind je dit terug in de term ‘Kopten’, de Christelijke bewoners van Egypte tijdens de eerste eeuwen n.Chr. Het Griekse ‘Memphis’ komt weer van ‘Men-nefer’, de naam van de piramide van koning Pepi I in het nabijgelegen Saqqara.
De archeologische resten van Memphis
(naar Steven Snape, The Complete Cities of Ancient Egypt)
Van het oude Memphis is archeologisch helaas weinig over. Dat komt omdat de Nijl tijdens haar lange geschiedenis nogal eens van loop veranderde. Na elke Nijloverstroming schoof de rivier een stukje naar het oosten, waardoor de stad zich uiteindelijk verplaatste van de oostoever naar de westoever. Tijdens de vierde dynastie bouwden de Egyptenaren al een dam om zich te beschermen tegen de onvoorspelbare jaarlijkse overstroming, maar deze dam werd zelf weggespoeld door het water. De resten die nu nog zichtbaar zijn komen uit het Nieuwe Rijk en de Late Tijd.
In Memphis is voor toeristen een Openluchtmuseum te bezoeken met een monumentaal kalkstenen liggend beeld van Ramses II dat oorspronkelijk voor de Ptah-tempel stond. Een albasten sfinx van 4,25 meter hoog stelt mogelijk Hatsjepsoet of Amenhotep II voor. Daarnaast is er een mummificatiewerkplaats van Apisstieren, met albasten bedden waarop de stieren werden gemummificeerd voordat ze werden bijgezet in het Serapeum in Saqqara. De bedden zijn voorzien van een afvoer en zijn versierd met leeuwenkoppen en -poten.
Ten zuiden van de omheiningsmuur ligt een kleine tempel van Ramses II met Hathor-kapitelen. In het noorden bevindt zich het paleis van koning Apriës uit de 26e dynastie en een Romeins kamp. Ten oosten van het openluchtmuseum ligt het paleis van Merenptah uit de 19e dynastie. De begraafplaats van Memphis besloeg de gehele necropool van Abu Roash, Giza, Abusir, Saqqara, Dashur en Meidum.
Meer lezen:
Steven Snape, The Complete Cities of Ancient Egypt (2014).