-
Nieuws uit Egypte
NB: We zijn geschokt door de recente oorlog in Israël en de Palestijnse gebieden, maar ook door het incident waarbij Israëlische toeristen en een Egyptische gids omkwamen in Alexandrië. We hopen dat de veiligheid van reizigers naar Egypte, van welke nationaliteit dan ook, nu en in de toekomst kan worden gewaarborgd.
Mastaba herontdekt
In de woestijn tussen Abusir en Saqqara hebben Tsjechische archeologen het graf herontdekt van een hoge ambtenaar uit het Oude Rijk. Ptahshepses leefde rond het jaar 2450 v.Chr. De Franse archeoloog Auguste Mariette had de mastaba (een bankvormig graf, als een afgeplatte piramide) al in de 19e eeuw ontdekt, maar het graf was daarna weer onder het zand verdwenen. De zogenaamde schijndeur (een stenen ‘deur’ uit de cultuskapel) is te bewonderen in het British Museum. Daarop is in hiërogliefen te lezen hoe Ptahshsepses onderwezen werd aan het hof van koning Menkaure (bouwer van de derde piramide van Giza) en trouwde met prinses Khamaat, de dochter van koning Userkaf. Userkaf was de eerste koning van de 5e dynastie, de zogenaamde ‘zonnekoningen’ die grote tempels met obelisken bouwden bij Abusir. Het graf zelf dateert uit de regering van Nioeserra, net als de nabijgelegen mastaba van Ti die te bezoeken is in Saqqara.De mastaba van Ptahshepses beslaat een oppervlakte van 42 x 22 m en was meer dan 4 m hoog, met een beschilderde offerkapel. In het volgende seizoen zal de grafkamer worden bestudeerd. Er zijn nog resten te vinden van de grafinhoud, waaronder aardewerk, canopenvazen en een gemummificeerde vis. Uit analyse van het gemummificeerde lichaam van Ptahshepses blijkt dat hij meer dan 65 jaar is geworden, een uitzonderlijke leeftijd voor het oude Egypte.
De heropgegraven mastaba van Ptahshepses Kamers in de piramide van Sahure
Verderop in Abusir is nog een ontdekking gedaan: acht kamers zijn blootgelegd in de piramide van koning Sahure. Een Egyptisch-Duits team deed deze vondst tijdens het opschonen en stabilizeren van de interne kamers, om te voorkomen dat ze instorten. Het gaat om voorraadkamers waar offers in werden bewaard. Sahure was de tweede koning van de vijfde dynastie, en leefde rond 2400 v.Chr. Ook hier was in de 19e eeuw al iemand geweest, namelijk de Britse onderzoeker John Perring. De kamers zullen worden gescand met lasers om de interne structuur van de piramide beter te begrijpen.
Gang in de piramide van Sahure Oude wijn in 5000 jaar oude vaten
Een team van Egyptische, Duits en Oostenrijkse archeologen heeft honderden wijnvaten gevonden in Abydos van meer dan 5000 jaar oud. De vondst werd gedaan in het graf van de edelvrouw Meretneith in het predynastische grafveld van Umm el-Qaab. De wijnvaten zaten nog dicht met kleien stoppers en bevatten resten van duizenden jaren oude wijn. De precieze status van Meretneith is nog niet bekend, maar haar titels laten zien dat ze de leiding had over overheidsinstaties zoals het schathuis. Ze is tot nu toe de eerste vrouw met een eigen monumentale tombe die is gevonden op deze begraafplaats. Om haar heen zijn 41 dienaren en hovelingen begraven. Deze graven zijn over een langere periode gebouwd, wat aangeeft dat deze mensen waarschijnlijk niet het slachtoffer waren van rituele mensenoffers, zoals bij andere tombes uit deze periode wel is vastgesteld.
De intacte wijnvaten in het graf van Meretneith Verzonken tempel
Onderwaterarcheologen hebben voor de kust van Egypte een verzonken tempel gevonden en een heiligdom met kostbare voorwerpen. Deze konden worden gelinkt aan de god Amon en de godin Aphrodite. De tempel, deels ingestort tijdens een ramp in de tweede eeuw na Christus, was oorspronkelijk gebouwd voor de god Amon. Het gebouw was in de oudheid onderdeel van de havenstad Thonis-Heracleion in de baai van Aboukir. De stad ligt nu onder water, zo’n 7 km van de moderne kustlijn, en werd verwoest tijdens een aardbeving en vloedgolven. Onder de gevonden schatten bevinden zich rituele objecten van zilver, gouden sieraden en albasten parfumvaasjes. Ten oosten van de tempel lag een Grieks heiligdom gewijd aan Aphrodite, de liefdesgodin. Dit gebouw bevatte geïmporteerde bronzen en keramieken objecten, maar ook wapens. De opgraving wordt verricht onder leiding van Franck Goddio, een bekende onderwaterarcheoloog.
Enkele voorwerpen die zijn opgedoken Reis naar Midden-Egypte
Er staat weer een Egypte-reis op de planning! Eind februari zullen we met Huis van Horus afreizen naar Cairo en via Midden-Egypte naar Luxor gaan. Daarbij brengen we o.a. een bezoek aan de Fayum, Amarna, Beni Hassan en Abydos. Het hele reisprogramma vind je hier. Prijzen worden zeer binnenkort bekendgemaakt. Houd de website in de gaten en abonneer je op de nieuwsbrief, want aanmeldingen gebeuren of volgorde van binnenkomst. Er kunnen maximaal 20 deelnemers mee met deze reis.
De rotsgraven van Meir -
Tijd voor een update
Het is inmiddels even geleden dat ik een nieuwsbericht heb geplaatst, dus het werd tijd voor een algemene update.
Promotie in Duitsland
Deze website beheer ik naast mijn promotie-onderzoek in Duitsland, dus het werk eraan gebeurt sporadisch. Er staan nog tien maanden op de klok om dit onderzoek af te ronden en een mooi proefschrift te schrijven. Onderwerp zijn de afbeeldingen van landschappen (woestijnen en moerassen) in de privégraven van het Egyptische Oude tot het Nieuwe Rijk. Beelden deze scènes een realistisch landschap af, en is daar misschien zelfs iets van klimaatverandering aan af te lezen? Waar bevonden die moerassen zich, en was de ‘woestijn’ wel echt een woestijn? Dit zijn vragen die ik met het onderzoek (een combinatie van archeologie, kunstgeschiedenis en semantiek) probeer te beantwoorden.Het plan is om dit proefschrift uiteindelijk open access te publiceren en ook de database die eraan gekoppeld is online beschikbaar te maken. Daarnaast hoop ik een populairwetenschappelijk boekje te schrijven over het Oudegyptische landschap, bijvoorbeeld bij mijn favoriete uitgever AUC Press. Op die manier wordt het wetenschappelijk onderzoek dat ik schrijf voor een breed publiek toegankelijk, iets wat ik zelf heel belangrijk vind (vandaar ook deze website).
Congres in Leiden
Begin augustus vond in Leiden het International Congress of Egyptologists plaats, waar ik een voordracht hield over mijn PhD-onderzoek. De opname is helaas alleen beschikbaar voor deelnemers van het congres, maar er volgen ongetwijfeld publieke lezingen na mijn promotie.
Op het ICE congres (foto door Gerton Hermers)
Ga mee op reis
Ander leuk nieuws is dat ik eind februari/begin maart 2024 weer een mooie reis mag begeleiden samen met Vibeke Berens en stichting Huis van Horus! Dit keer reizen we af naar Midden-Egypte, waar we de minder gebaande paden bewandelen en o.a. Amarna en Beni Hassan zullen bezoeken. Details en prijzen worden nog bekendgemaakt, maar je kunt vast je interesse kenbaar maken via de website van Huis van Horus.
Bezoek het graf van Khety in Beni Hassan
Leesvoer
In de tussentijd kun je mijn artikel lezen over landschap en klimaat in het Oude Egypte in de nieuwste Phoenix, het magazine van vereniging Ex Oriente Lux.En voor wie het zomernummer van de Kampioen (ANWB) gemist heeft, ook daarvoor mocht ik een wervend artikel schrijven, wat je hier kunt teruglezen.
Bovendien verkoop ik een aantal populaire en zeldzame Egyptologie-boeken via Marktplaats. Laat weten dat je me via Egyptologie.nu hebt gevonden en ontvang 5% korting!
Tot slot
Voor een steuntje in de rug tijdens al deze werkzaamheden heb ik weer een koffie-pagina ingesteld. Op deze pagina kun je me voorzien van een (virtueel) kopje koffie. ☕ Hartelijk dank! -
Archeologisch nieuws
Giza
In de Grote Piramide van Giza is een gang ontdekt! Het zou het begin kunnen zijn van een spannende roman. Het ScanPyramids project heeft eerder met behulp van muografie (het meten van kosmische straling die wordt afgebogen door bijvoorbeeld steen) een 10 meter lange ruimte gelokaliseerd achter de originele ingang van de piramide van Khufu (Cheops). Deze ontdekking werd al in 2017 gedaan maar is recent gepubliceerd in het vooraanstaande blad Nature Communications.
Pas is een nieuwe holte gevonden hogerop in de piramide, boven de zogenaamde Grote Galerij. De ‘gang’ is 30 meter lang en kan horizontaal of schuin liggen. Populair Egyptoloog Zahi Hawass heeft al gespeculeerd dat zich hier wel eens de ‘echte’ grafkamer van Khufu zou kunnen bevinden. In de nu bekende grafkamer werd de sarcofaag van de koning namelijk leeg aangetroffen…
De verborgen gang achter de oorspronkelijke ingang tot de piramide
(© ScanPyramids)
Op plek ‘i’ bevindt zich de nieuwe horizontale of diagonale holte
(© ScanPyramids)Luxor
In Dra Abu el-Naga in Luxor zijn de tombes van Djehuty (TT11) en Hery (TT12) opengesteld voor publiek. Djehuty en Hery waren hoge ambtenaren onder koning(in) Hatsjepsoet gedurende de 18e dynastie van het Nieuwe Rijk. Djehuty was zowel opzichter van de schatkist als van de ambachtslieden en kunstenaars onder Hatsjepsoet. Zijn graf is gedecoreerd met inscripties uit het Dodenboek (‘Uitspraken van het uitgaan bij dag’). Zijn naam en afbeeldingen zijn echter systematisch beschadigd, mogelijk omdat Djehuty uit de gratie was gevallen.Hery leefde 50 jaar eerder en was opzichter van de graanschuur van koningin Ahhotep, die het land regeerde terwijl haar zoon (koning Ahmose) strijd aan het voeren was in de burgeroorlog die Egypte te verduren kreeg tijdens de zogenaamde Tweede Tussenperiode. Hery wijdt een prominente plaats in zijn grafmonument aan zijn moeder Ahmes, terwijl zijn vader niet genoemd of afgebeeld wordt. Het zijn dit soort details waardoor Egyptologen een glimp opvangen van de persoonlijke levens van deze 3500 jaar oude Thebanen.
De restauratie van de graven vormt onderdeel van het Djehuty project, een gezamenlijke inspanning van Egypte en Spanje. De klassieke T-vormige graven werden in 2002 ontdekt, inclusief mummies en een zogenaamde graftuin. Inmiddels zijn de architectonische elementen geconsolideerd, zorgen zonnepanelen voor het nodige licht en maakt een houten vloer de restauratie compleet voor bezoekers. Een replica van de graftuin, de enige in zijn soort die ooit is gevonden, wordt getoond in de voorhof. Het origineel, gemaakt van mudbrick, is opnieuw begraven om deze intact te houden.
In het graf van Djehuty (© Proyecto Djehuty)
De graftuin van Djehuty (© CSIC)
Ook in het nabijgelegen Deir el-Bahari en Asasif zijn nieuwe monumenten geopend voor bezoekers. Het gaat om het Noordelijke en Zuidelijke Hal van Amon-Ra op het bovenste terras van de tempel van Hatsjepsoet, en het Middenrijks graf van Meru (TT240) in Noord Asasif. Deze monumenten zijn gerestaureerd door het Poolse Centrum voor Mediterrane Archeologie van de Universiteit van Warschau.
Meru was een hoge ambtenaar aan het hof van koning Montuhotep II van de 11e dynastie, die regeerde rond 2000 v.Chr. Zijn graf werd in de 19e eeuw ontdekt en bevatte een sarcofaag en decoratie van beschilderd pleisterwerk. Zijn graf kijkt uit op de processieroute naar de tempel van Montoehotep II in Deir el-Bahari, waar Hatsjepsoet later haar beroemde terrassentempel naast heeft gebouwd. Het was ongetwijfeld een grote eer dat Meru op zo’n heilige plaats werd begraven, te midden van andere hooggeplaatste leden van het hof.
De ruimtes die zijn geopend in de tempel van Hatsjepsoet bevinden zich aan weerszijden van het heiligdom van Amon-Ra, dat in 2017 werd opengesteld voor publiek. In de zuidelijke kamer werden aan de reliëfdecoratie te zien geurige substanties en linnen gewaden bewaard voor gebruik tijdens rituelen. De wanden van de noordelijke kamer tonen hoe Hatsjepsoet en Toetmosis III offeren aan de god Amon-Ra. Ook is er een ritueel afgebeeld waarbij de koning rent met een roeiriem. Achter de deur zit een afbeelding verstopt van architect en minister Senenmoet, een van de vertrouwelingen van Hatsjepsoet. Zo had deze hoveling van eenvoudige komaf buiten het zicht van veel mensen om toch een prominente plaats in dit heiligdom.
In het heiligdom van Amon-Ra (foto: Ahram News)
Esna
Een team onderzoekers van het Egyptische Ministerie van Oudheden en de Universiteit Tübingen zijn al een tijdje bezig om de decoratie in de tempel van Esna schoon te maken. Hierbij zijn prachtige reliëfs tevoorschijn gekomen van de dierenriem, de Egyptische voorstelling van planeten als Jupiter en Mars, en van sterren en constellaties die werden gebruikt om tijd te meten.
De tempel van Chnoem in Esna werd in de Ptolemaeïsche Tijd gebouwd, toen ook voorstellingen van de dierenriem in zwang raakten. Er zijn echter al wel astronomische plafonds bekend in koninklijke en privégraven zoals de tombe van Seti I in de Vallei der Koningen en van Senenmoet, de architect van Hatsjepsoet. Een andere zodiak is bekend uit de tempel van Dendera, deze werd echter in de 19e eeuw naar Parijs verscheept en is nu in het Louvre te zien. De voorstellingen in de tempel van Esna zijn een goed voorbeeld van zaken die archeologisch al voorhanden waren, maar die door herbestudering tot nieuwe inzichten kunnen leiden.
Een bijzondere boogschutter (© Ahmed Emam, Ministry of Tourism and Antiquities)
Saqqara
Ook in Saqqara is er door het Egyptisch-Italiaans-Nederlandse team weer hard gewerkt. De belevenissen van de archeologen kunt u lezen in het digging diary. Op 11 april geeft conservator Lara Weiss bovendien een RoMeO-lezing in het Rijksmuseum van Oudheden, die gratis online te volgen is.
