-
Tentoonstellingen nu en straks
Mochten we ooit weer vrij rondlopen, dan wachten er een paar mooie tentoonstellingen die wegens corona zijn verlengd. In het Museum August Kestner in Hannover vindt de tentoonstelling plaats over Bes die eerder in het Allard Pierson in Amsterdam te zien was. Deze is verlengd tot 11 april.
Bes als zalfpot
Ook de tentoonstelling Slunecní králové (Kings of the Sun) in het Národní muzeum (Nationale Museum) in Praag is verlengd, en wel tot 6 juni. Hier zou ik zelf graag naartoe willen, ook omdat Praag zo’n mooie stad is. Ach, we kunnen dromen…
In het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden is straks de kindertentoonstelling Op zoek naar Toetanchamon weer te beleven. Deze interactieve tentoonstelling is nog de hele zomer te reserveren. Het wordt nog spannend of het lukt de kleine tentoonstelling Verbeelding van Egypte te bezoeken, die loopt tot 28 februari.
In Japan zijn ze overigens dol op Egyptische oudheden uit het RMO, want daar zal tot de zomer van 2022 de reizende tentoonstelling Egypt: Land of Discoveries te bewonderen zijn.
In het Allard Pierson moet ik nog steeds de nieuwe vaste presentatie Van Nijl tot Amstel bezichtigen. Ook was er vorig jaar een selectie van Harry Mulisch’ Egyptische oudheden te zien die ik gemist heb. Het Oude Egypte inspireerde Mulisch bij het schrijven, en hij verzamelde dan ook shabti’s, amuletten, kralen en mummiekistfragmenten. U kunt virtueel ronddwalen in zijn werkkamer.
In het Kimbell Art Museum is momenteel Queen Nefertari’s Egypt te bewonderen, gelijkend op de tentoonstelling Koninginnen van de Nijl die enkele jaren geleden in Leiden te zien was. Bekijk een online rondleiding:
Hier hoort ook een lezing bij door Dr. Christian Greco, directeur van het Museo Egizio in Turijn waar veel van de stukken vandaan komen. Extra: download een boekje over de restauratie aan het graf van Nefertari.
Zijn er museacollecties die u momenteel mist door corona of tentoonstellingen waar u naar uitkijkt? Laat het weten in de comments!
-
Review: Secrets of the Saqqara Tomb
★★★★
Bekijk de trailer
Bekijk de documentaire op NetflixDeze Netflix-documentaire gaat over ontdekkingen gedaan in Saqqara in het voorjaar van 2019. Hier werkt een Egyptisch team aan een opgraving in de necropool rond het Bubasteion en de oostelijke kliffen van het gebied. Eerder had men hier de prachtig gekleurde mastaba van Wahtye gevonden uit de 5e dynastie. De docu toont de laatste zes weken van het graafseizoen.
Het graf van Wahtye
De eerste vondst die wordt gedaan is de basis van een kattenbeeldje. Archeoloog Salima Ikram legt uit dat het Bubasteion de dierenheiligdommen herbergde en een tempel voor de godin Bastet. Zij was de godin van moederschap, schoonheid en liefde, en kon zowel kalm als een poes zijn en angstaanjagend als een leeuwin. In deze hoedanigheid als de leeuwengodin Sakhmet was ze tevens verantwoordelijk voor plagen. Even later wordt het Sakhmetbeeldje gevonden dat past op de basis, daterend uit 500-300 v.Chr.
We zien het mastabagraf van Wahtye, die o.a. opzichter van het goddelijke landgoed en de heilige boot is. Titels die hem plaatsen als priester in het tempelbereik. In het graf staat hij diverse keren afgebeeld en wordt zijn naam herhaaldelijk genoemd. De tombe, daterend uit ca. 2415 v.Chr., bevat een bovengrondse offerkapel die rijk versierd is met scènes uit het dagelijks leven. Een schijndeur moest als contactpunt dienen met de ziel van de overledene. De grafkamers zelf bevonden zich onder de grond. Het gaat hier om een familiegraf: Wahtye wordt afgebeeld met zijn vrouw, moeder en vier kinderen. Maar liggen die hier ook allemaal begraven? De rayyis (voorman) van de graafploeg, een beroep dat doorgegeven wordt van generatie op generatie, herkent scenes uit het graf in de taferelen die zich in zijn dorp afspelen.
10 meter verderop wordt iets anders gevonden: een diepe schacht met daarin een verzameling kattenmummies. Deze dieren werden gefokt door priesters en gekocht door devote pelgrims. Heilige dieren werden in de tempel gehouden, maar veel dieren werden ook als offers aangeboden aan de god. Oude graven werden hergebruikt om de duizenden dierenmummies in te begraven. Er wordt een scan gemaakt van een wel heel grote kattenmummie: het blijkt om een leeuwenwelp te gaan uit 600 v.Chr.
De leeuwenwelpmummie
Het plafond van de tombe van Wahtye wordt gestabiliseerd voordat men begint de vier schachten op te graven. In een van de schachten wordt een houten kist gevonden vol moddern en botten. Het lijkt om een kindbegraving te gaan. De fysische antropoloog, tevens vrouwelijke professor Reumatologie, stelt vast dat het om meerdere kinderen gaat: twee tieners en een zesjarige. In een andere schacht worden de resten van twee vrouwen en een kind aangetroffen. Het gaat om een oudere vrouw van rond de 55, en een jongere vrouw. Zou het om de familie van Wahtye gaan?
Buiten het graf wordt ondertussen een cartonnage (soort beschilderde papier maché) kist gevonden. De mummie uit 800-600 v.Chr. zit er nog in. Vervolgens vindt men een intact senet-spel, met de speelstenen nog in het laatje. En nog een grafkamer met houten kist van rond 1200 v.Chr. Een kalkstenen kop wordt gevonden, duidelijk Ramessidisch van stijl. Het past op een eerder gevonden beeld en wordt herenigd in het magazijn.
Het herenigde beeld uit de tijd van de Ramessiden (19e dynastie)
De laatste schacht in de mastaba blijkt dieper te zijn. In de ruimte onderaan ligt een simpele houten kist met een skelet. Het blijkt een 35-jarige man. Zijn botten vertonen sporen van bloedarmoede, mogelijk malaria.
Dan is het graafseizoen afgelopen, het budget op en de heilige maand Ramadan staat voor de deur. Maar twee dagen voor het einde van het seizoen wordt een bres geslagen en stuit men op een nieuw graf…
Conclusie: een mooie, rustige, niet-sensationele docu waarin iedereen aan het woord komt, van de secretaris-generaal tot de werkman en zijn zoon die water haalt met een ezeltje. Men praat overwegend Arabisch, wat een stuk professioneler overkomt dan eventueel gebroken Engels. Het laat goed zien wat een magische plek Saqqara is, waar zo veel te vinden is, maar ook van de dagelijkse gang van zaken op een opgraving.
-
Nieuwe vondsten in Saqqara
De een na de andere ontdekking wordt in Saqqara aangekondigd. Maar wat is er precies gevonden?
Dat Saqqara een rijke begraafplaats is was al bekend. Van de vroegste dynastieën tot de laatste Ptolemeïsche heersers zijn hier mastaba’s, rotsgraven, piramides, dodentempels en schachtgraven aangelegd. Er werd over elkaar heen gebouwd, bouwmateriaal hergebruikt en tombes overgenomen door latere generaties. Dus waar je je hak ook in het zand zet, je vindt hier altijd iets.
Zo ook wederom dit jaar. Het laatste nieuws is dat de volgende vondsten zijn aangetroffen, uit verschillende periodes van de Egyptische geschiedenis:
– De graftempel van koningin Nearit uit het Oude Rijk
– Grafschachten, kisten en mummies uit het Nieuw Rijk
– Een 4 meter lange papyrus met hoofdstuk 17 van het Dodenboek
– Beelden, speelgoed, houten boten en mummiemaskers uit het Nieuwe Rijk
Een van de kisten die is gevonden
De vondsten zijn gedaan door een team van Egyptische archeologen. De opgraving vond plaats in het gebied rond de piramide van koning Teti uit de zesde dynastie. Zoals te zien aan de vondsten werd dit gedeelte van de necropool ook tijdens het Nieuwe Rijk gebruikt. Het idee is geopperd dat koning Teti werd vereerd in deze periode, en dat men daarom rond zijn piramide begraven wilde worden. Naast de graftempel van zijn koningin werden ook mudbrick opslagplaatsen aangetroffen waar offers, gereedschap en tempelvoorraden werden bewaard.
Daarnaast zijn ten minste 52 schachten aangetroffen, van tien tot twaalf meter diepte, met daarin zeker 50 houten kisten uit het Nieuwe Rijk. De kisten waren antropomorf (mensvormig) en versierd met afbeeldingen van goden en vignetten uit het Dodenboek. Zo weten we dat dit deel van de begraafplaats niet alleen tijdens de Late Periode populair was, maar ook tijdens het Nieuwe Rijk.
Beschilderd mummiemasker
De necropool werd niet alleen gebruikt om mensen te begraven, maar hier bevonden zich ook de werkplaatsen waar de prachtige kisten werden gemaakt, en waar de doden gemummificeerd werden. De dood was tijdens het oude Egypte een lucratieve handel, en dan was het handig om dicht bij het vuur te zitten met je kistenwerkplaats. Ook is het aangenamer om op een afgelegen plek te mummificeren, weg van de woonplaats van de levenden.
De schachten bevatten beelden van de goden Osiris en Ptah-Sokar-Osiris, en een dodenboek behorend aan Poekhaef. Deze zelfde naam werd aangetroffen op vier shabtibeeldjes en een mensvormige kist. Daarnaast werden nog veel meer shabti’s van hout, steen en faience aangetroffen uit het Nieuwe Rijk. Ook werden houten mummiemaskers gevonden en een schrijn gewijd aan de god Anubis. Er waren zelfs spelborden bij ter vermaak in het hiernamaals.
Speelbord in de vorm van een offersteen
Een kalkstenen stèle van meneer Khaptah en zijn vrouw Moetemwia noemen onder andere een dochter genaamd Nefertari en een zoon Khaemwaset. Dat geeft mogelijk aan dat hun ouders zeer koningsgezind waren, net zoiets als dat je je dochters nu Amalia en Alexia zou noemen. Khaptah zelf was opzichter van de koninklijke strijdwagen tijdens de 19e dynastie.
Een grote hoeveelheid buitenlands aardewerk geeft bovendien aan dat Egypte tijdens het Nieuwe Rijk contacten had met Kreta, Syrië en Palestina.
De stèle van Poekhaef
