Na een sluiting van anderhalf jaar is afgelopen november de vaste Egypte-opstelling in het Rijksmuseum van Oudheden heropend. Tegelijkertijd werd een grote tentoonstelling geopend getiteld ‘Koninginnen van de Nijl’, over enkele koninginnen uit de 18^e dynastie in Egypte.

De Egyptische geschiedenis in vogelvlucht

De nieuwe vaste tentoonstelling heeft een strakke, esthetische vormgeving, waarbij veel gebruik wordt gemaakt van licht en donker. De stijlvolle belichting en het ontspiegelde glas van de vitrines zorgt ervoor dat de meeste objecten scherp getoond worden. De indeling is nu thematisch in plaats van strikt chronologisch, hoewel er in de eerste zaal wel een algemeen overzicht wordt gegeven van de geschiedenis van het oude Egypte door het verhaal van de objecten. Allereerst worden drie highlights gepresenteerd: een zitbeeldje van een schrijver, een graanmaalster en een faience nijlpaard. Deze objecten staan achtereenvolgens voor het schrift (maar ook de elite), de landbouw (maar ook de gewone Egyptenaren) en de mythologie. En nog algemener: voor de mannen, vrouwen en dieren die het land Egypte bevolkten.

Een reliëf van Chnoem die de wereld schept op zijn pottenbakkersschijf

Veel sculpturen en reliëfs staan vrij, zonder glas ervoor, en op ooghoogte, zodat ze goed bekeken kunnen worden. Vooral kleine objecten komen veel beter uit dan voorheen, en reliëfs zijn goed uitgelicht met scherpe hiërogliefen. Ook staan er meer bankjes. Wel ligt de focus meer op de objecten zelf dan dat er context wordt gegeven. De chronologische volgorde is misschien niet direct duidelijk voor niet-Egyptologen. De bordjes staan erg laag om goed leesbaar te zijn, de kaartjes met herkomstaanduiding zijn klein, en de beknopte tekst is alleen in het Nederlands beschikbaar. Over het algemeen lijkt het in deze opstelling meer om een impressie te gaan dan om een ‘groot verhaal’. Ook is de hele opstelling erg donker.

Beddepoten in de vorm van de god Bes

Na de eerste zaal gaat de bezoeker verder door een gestileerde poort naar de ‘onderwereld’. Hier worden diverse goden genoemd (maar niet uitgebreid geïntroduceerd) en loopt men tegen de grote naos aan die in de vorige eeuw naar verluidt enkele dagen in het Rapenburg heeft gelegen tijdens de verhuizing ervan per boot. De beknopte informatie op de bordjes wordt verder uitgediept door een audiotour. Helaas leidt dit, net als met smartphones, tot gedachteloze mensen die niet kijken waar ze lopen.

Mummies en mummiekisten vallen in de smaak bij jonge bezoekers

De zalen worden donkerder naarmate je verder komt. Hoogtepunt is een enorme vitrine met prachtige staande sarcofaagkisten. De mummies zelf zitten ‘verstopt’ in een gangetje achter deze vitrine. Dit is in lijn met de recente discussie in museumland over het wel of niet tonen van menselijke resten, en met welke voorzorgsmaatregelen. Zo is de kindmummie met het gat in zijn buik verhuisd naar het depot (waar hij in een doos ligt, maar wel netjes toegedekt met een dekentje). Ik ben ervan overtuigd dat het succes van de Dummie de Mummie-boeken (met name deel 4, waarin de aandoenlijke Dummie, een door een bliksemschicht tot leven gewekte mummie, in het ‘Nationaal Museum van de Oudheid’ terechtkomt, waar hij gescand en onderzocht wordt). Twee schermen tonen het 3D model van een CT scan van de mummie van Anchhor en een krokodillenmummie die 47 babykrokodillen bleek te bevatten. Deze kunnen virtueel ontleed worden, iets wat gretig wordt gedaan door met name jonge bezoekers. Helaas is de Middenrijks kist in deze verder zo prachtige zaal bijna niet zichtbaar.

Sjabti’s of volgens de nieuwe spelling ‘oesjebti’s’

In de ‘beeldenzaal’ zijn enkele topstukken te vinden: de beroemde beelden van Maya en Meryt (op een of andere manier minder imponerend dan voorheen en zonder gezellig bankje ervoor), de reliëfs uit het graf van Horemheb, de grafkapel van Paätenemheb en de mastaba-kapel van Hetepherachet (omgenoemd tot Hetepherachty). De mastaba is een hele verbetering: er is ontspiegeld glas geplaatst, de rare omkapping is weg en de reliëfs zijn tien keer beter uitgelicht. De granieten sarcofaag van Minnofer staat echter deels verzonken, en de tekst op de rand is nu geheel onleesbaar. Het scherm met een filmpje over de opgraving in Saqqara was buiten werking. Het is op deze manier niet helemaal duidelijk dat veel van de mooie stukken in deze zaal uit Saqqara komen, en dat daar al jaren door een deels Nederlands team onderzoek wordt gedaan. Maar mogelijk wordt dit door de audiotour opgevangen.

De grafbeelden van Maya en Meryt

De laatste zaal biedt een verzameling curiosa zoals die in de 19^e eeuw gepresenteerd zou kunnen zijn, maar dan in een modern jasje. Een lege kast laat zien waar de lijvige delen van de Description de l’Égypte in bewaard werden, en zware lades met gevarieerd materiaal kunnen worden opengetrokken.

Hoewel er minder objecten te zien zijn in de nieuwe opstelling dan in de oude, zijn de stukken die aanwezig zijn veel mooier en met meer aandacht gepresenteerd. Hoewel er nog enkele verbeterpunten zijn, kan de collectie weer tien jaar mee. De keuzes die gemaakt zijn qua indeling en vormgeving weerspiegelen de tijdgeest, en over een paar jaar zijn daar ongetwijfeld andere ideeën over. Misschien dat de discussie over het tonen van menselijke resten dan ook is uitgewoed, en ‘Dummie de Mummie’ weer uit de opslag kan worden gehaald.