Archeologie
-
Nieuws uit Egypte
4000 jaar oude sieraden
In de begraafplaats van Asasif in Luxor is een graf uit het Middenrijk gevonden! Het is niet het eerste Middenrijks graf in de necropool (daar heb ik er duidelijk meerdere van in mijn database), maar het is wel een bijzondere vondst.
Tijdens restauratiewerkzaamheden aan het graf van Karabasken (TT391) stuitte Elena Pischikova van het South Asasif Project op het Middenrijks graf. In het familiegraf lagen elf mensen begraven met prachtige sieraden, zoals een ketting met 30 kralen van amethyst. Ook waren er ringen en armbanden, amuletten, hangers van kornalijn, koperen spiegels met handvaten in de vorm van een lotusbloem en de godin Hathor, en een fraai vruchtbaarheidsbeeldje van faience.
Vondsten uit het graf (Foto’s: South Asasif Project)
Hoewel de begravingen schade vertonen door vloedgolven (die waren niet ongewoon in de oudheid) zijn vooral de sieraden (inclusief hun originele setting) goed bewaard gebleven. De vondst geeft een bijzondere inkijk in het leven en de dood van mensen die aardig wat te besteden hadden, maar niet de superelite vormden van de Egyptische samenleving. Onder de personen waren vijf vrouwen, twee mannen en drie kinderen. De vondsten wijzen op een datering in de 12e en 13e dynastie – waarschijnlijk is het graf over meerdere generaties in gebruik geweest.
Het is niet verwonderlijk dat er Middenrijks graven in dit gebied te vinden zijn – de koning Montuhotep II bouwde zijn dodentempel tegen de steile rotswand, waar resten van te zien zijn naast de majesteuze gerestaureerde tempel van Hatsjepsoet.
Faraonische pepermunt?
Dat pepermunt goed is tegen een slechte adem wisten we al. Maar maakten de oude Egyptenaren ook gebruik van dit heilzame kruid?
Onderzoekers Jesse Millek en Lutz Popko doken in de claim dat pepermunt al in gedroogde vorm (zeker na 5000 jaar…) in de piramides werd aangetroffen. Nu is er sowieso niet veel in piramides teruggevonden, maar zeker geen pepermunt.
Hoe komt deze fabel dan ter wereld? Pepermunt (Mentha piperita) zou zijn gevonden door de Franse Egyptoloog Gaston Maspero in een graf in Sheikh Abd el-Qurna in Luxor. Er werd een bundeltje twijgen aangetroffen, dat werd onderzocht door de Duitse botanist Georg Schweinfurth. Die concludeerde dat het om pepermunt moest gaan, hoewel dit kruid pas in 1696 in Engeland werd geïdentificeerd.
In een recente lezing sprak ik over de papyrus Ebers. Dit is een medische papyrus uit ca. 1550 v.Chr. met meer dan 800 recepten tegen allerhande kwalen – van hoofdpijn tot vliegenbeten en demonen. In die papyrus staan allerlei ingrediënten genoemd die we eigenlijk nog niet goed weten te vertalen. Zo is er een plant genaamd niania wat lijkt op het Arabische nana voor ‘munt’. Een 19e eeuwse Duitse vertaler van de papyrus koos echter voor het woord ‘pepermunt’ (of, nou ja, ‘Pfefferminz’). Hoewel niania waarschijnlijk wijst op een type munt, is de moderne fabel gebaseerd op een 130 jaar oude vertaalfout. Maar het is wel een goed verhaal.
Graf in 3D
Het Djehuty Project bestudeert de grafmonumenten in Dra Abu el-Naga, om de hoek bij de bovengenoemde Asasif en Sheikh Abd el-Qurna begraafplaatsen. De oudste graven in dit gebied stammen eveneens uit het Middenrijk.
Grafkapel TT 11 echter dateert uit de regering van Hatsjepsoet en Toetmosis III. Het complex bestaat uit een voorhof waar verschillende reliëfs bewaard zijn gebleven, waaronder een autobiografische stèle en beeld van de grafeigenaar. Als men het graf binnengaat stuit de bezoeker op een brede hal, waar onder andere de rijkdommen uit het land Poent zijn afgebeeld. Dan is er een gang waar scènes het begrafenisbanket tonen en de pelgrimstocht naar Abydos per boot. Aan het einde van de gang bevindt zich de kapel zelf, waar Djehuty met zijn ouders uit de rotsen is gehakt.
Bekijk het graf in 3D (linkermuisknop om te draaien, rechtermuisknop om te verplaatsen, scrollen om in te zoomen):
-
Groots museumnieuws
Groot, groter, grootst…
De filmpjes zijn u vast al om de oren gevlogen: in Cairo is eindelijk het Grand Egyptian Museum (gedeeltelijk) geopend! In twaalf zalen plus een monumentale beeldentrap worden momenteel 4000 bezoekers per dag getrakteerd op duizenden jaren aan geschiedenis. Volgens de eerste berichten is het een overweldigende ervaring.
Na binnenkomst in het gigantische atrium wordt de bezoeker begroet door een 12 meter hoge kolos van Ramses II. Het beeld werd in de 19e eeuw in stukken ontdekt bij de oude hoofdstad Memphis. Het stond sinds 1955 op het Ramsesplein, waar Cairo’s grootste treinstation is gelegen, en kijkt nu schoongeboend neer op de miljoenen bezoekers die het museum straks hoopt te verwelkomen.
Foto: Artdog Istanbul Een trap die zes verdiepingen beslaat (er zijn ook opties voor mensen die minder goed ter been zijn) voert de bezoeker langs koningsbeelden, architectonische onderdelen van Oudegyptische tempels, godenbeelden en sarcofagen. Boven aangekomen heeft men een episch uitzicht op de piramides.
De twaalf hoofdzalen zijn zowel chronologisch (prehistorie tot Oude Rijk, Middenrijk, Nieuwe Rijk en latere periodes) als thematisch gerangschikt volgens de onderwerpen maatschappij, koningschap en religie. Als bij een bezoek aan Ikea kan men door de collectie slingeren. De objecten zijn mooi en ruim tentoongesteld en er zijn multimedia displays met reconstructies van de monumenten. De Toetanchamon-galerijen worden op een latere datum geopend.
Plattegrond van de nieuw geopende zalen
Met deze ‘soft opening’ wordt het museum getest op gereedheid en bezoekerservaring. De verwachting is dat het museum straks 15.000 bezoekers per dag zal zien, zo’n 5 miljoen per jaar. Het museum is zodanig ontworpen dat het een ongekende stroom toeristen kan accomoderen. Eerder hebben we gehoord over duistere plannen om het Giza-plateau te Disneyficeren met treintjes en stoeltjesliften. Een project om de granieten deklaag van de piramide van Menkaure te herbouwen werd door nationale en internationale archeologen afgeschoten. Volgens optimistische prognoses verwacht Egypte 30% meer toeristen, de bouw van 40 nieuwe hotels in de omgeving en maar liefst 60.000 nieuwe banen.
Het megaproject bij het Giza-plateau heeft tot nu toe 1 miljard (!) dollar gekost. Meer dan tien jaar is er aan het instituut gebouwd, en de vermeende opening werd keer op keer uitgesteld, waaronder vanwege covid. Met 100.000 artefacten wordt dit het grootste archeologische museum ter wereld gewijd aan één cultuur (als we de faraonische en latere culturen over één kam kunnen scheren). Aan een metrostation dat de site verbindt met de rest van de stad wordt nog gewerkt.
U kunt online tickets kopen, doe dit op tijd.
Wilt u mee op reis om dit prachtige museum zelf te bezoeken? Ga mee met Huis van Horus in februari 2025!
In dit filmpje krijgt u een goede indruk van de zalen die tot nu toe geopend zijn:
Hesyre’s houten panelen
Ondertussen zijn in het ‘oude’ Egyptische Museum aan het Tahrirplein de houten panelen uit het mastaba-graf van Hesyre in Saqqara prachtig tentoongesteld. Voor het eerst zijn vijf complete panelen samen te zien sinds hun ontdekking in de 19e eeuw (de overige vijf tot zes waren erg fragmentarisch). De restauratie van de 4500 jaar oude panelen is uitgevoerd in samenwerking met het Franse insituut in Cairo (IFAO).
Middels een replica van een deel van het graf is te zien hoe de panelen oorspronkelijk in nissen waren geplaatst. Het zijn een soort voorlopers van de latere schijndeur. Hesyre staat ook wel bekend als de eerste tandarts in de geschiedenis, en hij leefde onder koning Djoser tijdens de 3e dynastie van het Oude Rijk.
De reis van de tombes
Wilt u meer weten over 19e eeuwse opgravingen in Saqqara? En mastaba’s die verhuisd zijn naar Europese en Amerikaanse musea? En de moderne bestudering van deze graven d.m.v. digitale epigrafie?
Dan kunt u op 12 december een online lezing volgen door de auteur van deze website, getiteld:
De reis van de tombes: De grafkapel van Hetepherachty en andere museum-mastaba’sHopelijk tot ziens in december (online) of februari (in Egypte)!
-
Dochter van de gouverneur
Spannend nieuws uit Asyut in Midden-Egypte!
Daar is namelijk een graftombe ontdekt uit het Middenrijk. Een team van Egyptische en Duitse archeologen heeft de grafkamer gevonden van Idy, de dochter van Djefaihapi. Die naam is sommigen wellicht bekend als een hoge ambtenaar uit de 12e dynastie. Djefaihapi was nomarch (gouverneur) van Asyut tijdens de regering van Sesostris I (ca. 1970-1925 v.Chr.).
De rijk versierde kist van dame Idy
De grafkamer lag onderaan een 15 meter diepe schacht in het grote graf van haar vader. In de kleine ruimte waren twee houten kisten in elkaar geschoven, rijk versierd met Sarcofaagteksten. De binnenkist was 2,30 m lang, de buitenkist 2,62 m. Ook werd het deksel van een kist gevonden, een kist waar canopenvazen (met de ingewanden) in hebben gezet, houten grafbeelden en offerschalen met resten van de oorspronkelijke offers. Helaas waren grafrovers de archeologen voor – die hebben de mummie van Idy beschadigd en ook de canopenvazen vernield.
De grafkamer onderaan de schacht
Onderzoek aan de schedel en botten van de dame wijzen erop dat ze jonger was dan 40 jaar (toch een aardige leeftijd voor een oude Egyptenaar) en een afwijking had aan haar voet. Dit was niet ongewoon in het oude Egypte – ook farao Toetanchamon leed eraan. Idy was een priesteres van Hathor en ‘meesteres van het huis’ (een veelgebruikte titel voor edelvrouwen).
Vader Djefaihapi bezat het grootste graf voor een privépersoon uit het Middenrijk – een serie kamers uit de rotsen gehouwen van 55 m lang en soms 11 m hoog. Natuurlijk was hij niet echt een privépersoon maar een zogenaamde gouwvorst, dus een soort plaatselijke koning. Helaas is de decoratie in zijn graf flink beschadigd, maar er zijn nog resten te zien van de vorst die vogels vangt en speervist in het moeras.
Djefaihapi op vogeljacht in het moeras
Het hele graf was zelfs nog groter dan alleen de rotskapel – het omvatte ook een dalweg, mogelijk een pyloon, een tuin en een kapel aan de cultivatie (het groene gebied langs de Nijl). Er wordt in deze necropool al jaren opgegraven door het Asyut Project.
Op 16 oktober wordt in Berlijn een lezing gegeven over de vondst.
Het graf van Djefaihapi
Bronnen: Luxor Times, Archaeology Mag, Universiteit Mainz en The Asyut Project