-
Mummienieuws
Graven in de Nijldelta
Egyptische archeologen hebben bij Kom el-Khulgan in de noordoostelijke Nijldelta zo’n 110 mensbegravingen gevonden. De begravingen stammen uit de Predynastische Periode, maar ook uit de Tweede Tussenperiode. De vroegste graven zijn ovaal van vorm – men werd met opgetrokken knieën begraven. De meeste skeletten lagen op hun linkerzijde, met het gezicht richting het westen. Sommige overledenen kregen (gedecoreerd) aardewerk mee als grafgift. Ook is er een kindbegraving aangetroffen in een aardewerken pot, iets wat gebruikelijk was in die tijd.
Kinderen werden soms begraven in aardewerken potten
Oudste mensbegraving in Kenya
In Kenya is de oudste mensbegraving ooit gevonden. Een 78.000 jaar oud kind lag daar begraven in een grot. Het kind stamt uit de Midden Steentijd en was 3 jaar oud. Vooral de symboliek van deze begraving is van belang: het geeft aan dat de moderne mens toen al waarde hechtte aan het begraven van soortgenoten. Het kind lag op de zij op een hoofdsteun en een deel van het lichaam was in materiaal gewikkeld. Dit is met zorg gedaan en wijst erop dat de mensen die het kind begroeven een gevoel van verlies ervaarden. Er zijn aanwijzingen dat eerdere menssoorten zoals de Neanderthalers ook al voor hun doden zorgden.
Reconstructie van het 78.000 jaar oude kind
Zwangere mummie
In het Nationaal Museum van Warschau in Polen is een mummie onderzocht waarvan men dacht dat het een priester uit de eerste eeuw was. Het blijkt echter om een zwangere vrouw te gaan. Tijdens radiografische analyse merkte het archeologenechtpaar dat de mummie bestudeerde een voetje op in de buik. Bij nader onderzoek bleek het om een complete foetus te gaan. De vrouw was tussen de 20 en 30 jaar oud en afkomstig uit een aristocratische familie in Luxor tijdens de eerste eeuw v.Chr. Ze was 26 tot 30 weken zwanger ten tijde van haar dood. Bij de mummificatie werd de foetus niet uit de baarmoeder gehaald.
Sinds 1917 bevond de mummie zich in het Poolse museum. De sarcofaag bleek niet bij de mummie te horen, want daar stond de naam op van een mannelijke priester. Het bij elkaar zoeken van gave mummies en kisten was gebruikelijk tijdens de 19e eeuw om een goede prijs te krijgen voor de complete ‘set’ in de lucratieve oudhedenhandel.
De zwangere Poolse mummie
Bronnen: Egypt Today | Natural History Museum | VRT
-
Online lezingen in mei
Dinsdag 4 mei
Dr. Mary Ann Marazzi
Ished tree scenes in ancient EgyptEvidence for ished tree scenes date from the reigns of Thutmosis I through that of the Roman ruler Hadrian. They appeared in both texts and images on temple walls and other monuments including obelisks, stelae, and statuary, but until recently they were not understood that well and were not collected and analysed as a unit. This presentation gives an overview of what an ished tree scene is and the function it had in ancient Egypt including a possible sequence of events for the ritual of the ished tree as well as who could see the images and read the texts.
4-6 mei
The Egyptological Conference in Copenhagen 2021
The theme of this year’s conference is trade and administration in Ancient Egypt, however, the presentations will cover a variety of topics within the field of Egyptology and archaeology.
Zaterdag 8 mei
Rosalind Janssen, Janet Johnstone & Elizabeth Clancy
Early Fashion and Textiles by the Nile, Euphrates and Tigris: ConversationsThis panel brings together scholars and practitioners who will introduce their studies of and encounters with ancient textiles, clothes, and fashion. Exploring practical textile and dress making techniques of the cultures along the Nile, Euphrates and Tigris rivers during the 3rd millennium BCE, they ask: How was fashion used to express cultural, societal, and personal identities? Find out how ancient fashion and clothes making techniques can influence the way we make, design, and wear textiles today.
Zaterdag 8 mei
Kelsey Museum
Animals in the Ancient WorldAnimals abound in the art and artifacts of the ancient Near East, Greece, Egypt, and Rome. On this guided tour, learn more about different aspects of animals in antiquity. We’ll take a look at animal-themed artifacts in the Kelsey and ask: Was that animal food? A laborer? A pet? A sacrificial victim? We’ll also discuss what kinds of animals were symbols of power and strength, and the meanings different animals had in the ancient world.
Zondag 9 meiDr. Daniel Soliman
Topstukkenlezing over de tempel van TaffehDe tempel van Taffeh, die in de grote entreehal van het Rijksmuseum van Oudheden staat, werd in de 1ste eeuw na Chr. gebouwd in Taphis, een stad in het diepe zuiden van Egypte. Twee millennia later schonk de Egyptische overheid de tempel aan het Nederlandse volk. Deze lezing gaat over de lange geschiedenis van de tempel en de verschillende manieren waarop het gebouw door de eeuwen heen een bijzondere plek is geweest. Daniel Solimans verhaal neemt u mee op een reis door de tijd: van de Romeinse periode, via de laatantieke periode, de middeleeuwen, en de tweede helft van de vorige eeuw, naar de dag van vandaag.
Zondag 9 mei
Dr. Mariam Ayad
The God’s Wives of AmunKosten: £4
Since its inception at the beginning of the 18th dynasty, the office of the God’s Wife of Amun was closely associated with the priesthood. By the time the office reached its zenith in the 23-26th dynasty, that association became immortalized in the iconography of the God’s Wife’s small Osirian chapels at Karnak. This illustrated lecture focuses on the priestly duties of the God’s Wife and what might those scenes tell us about her status and role more broadly.
Dinsdag 11 meiManon Schutz
Sleeping on the goddess’ back. The meaning of beds in ancient EgyptKosten: gratis voor donateurs en studenten, €5 voor niet-donateurs
Voertaal: EngelsIn deze lezing vertelt Manon Schutz ons in detail over de functie van bedden in het oude Egypte. Na een algemene inleiding en een definitie van het concept ‘bed’, worden het gebruik en de religieuze betekenis van dit meubelstuk besproken voor verschillende stadia van zijn lange geschiedenis. De nadruk zal vooral liggen op de funeraire sfeer, aangezien de meeste overgeleverde bedden afkomstig zijn uit graven. Daarnaast zal ook het gebruik van bedden in de dagelijkse praktijk worden besproken.
Woensdag 12 mei
Two lectures by MA students at Swansea University
Wig Snatched: Unveiling the process behind wig-making and the wig industry in ancient Egypt / From rats to robber flies: active pest control in ancient EgyptZaterdag 15 mei
Dr. Chris Naunton
The Amarna Blessed DeadKosten: £5
What happened after Akhenaten’s death? Where was he buried? Who succeeded him? We know that Tutankhamun’s reign saw the end of Akhenaten’s revolution and the restoration of the old ways, and the boy-king himself was the last of the family line. But it seems clear that there was at least one other pharaoh in between Akhenaten and Tutankhamun. Who were they? Could it have been Nefertiti? And who was Smenkhkare? Tantalising clues have been in tombs at Amarna and in the Valley of Kings. But how to make sense of them?
Woensdag 19 mei
Daniela Rosenow & Matthieu Götz
Dahschur – Recent Research in the Old Kingdom SettlementDahshur is one of the most important royal pyramid cemeteries of Ancient Egypt. The first part of this lecture will highlight one of the most recent discoveries, a new settlement most likely inhabited by the people who planned the pyramids. The second part will explore the application of latest technologies, benefiting archaeology, conservation and site managenment.
Woensdag 19 mei
Dr. Kucera (Qasr Dakhleh Project)
Archaeological investigations at al-Qasr and the Roman fort of Dakhleh OasisFor several years after the discovery of Greek documents at Kellis (Ismant al-Kharab), which revealed the existence of a Roman military camp (castrum) in the 4th century CE in Dakhleh Oasis, the location of a fort remained elusive for researchers. Between 2006 and 2007, a possible location for the fort was realised when the remains of substantially large walls and unusual structural features were observed at the Islamic settlement al-Qasr. This talk presents the results of surveys and excavations that lead to the identification of the fort, further discoveries related to the occupation of the site, and a review of the findings in light of the Roman military presence in the Western Desert.
Woensdag 19 mei
John C. Darnell (Yale University)
Setting a seal upon the desert: Protodynastic and Early Dynastyc augmentation and interpretation of Predynastic rock art in the Upper Egyptian desertRegistreren via gaelle.chantrain@yale.edu
Donderdag 20 mei
Cédric Gobeil (Museo Egizio, Turin)
In the footsteps of Ernesto Schiaparelli. The Museo Egizio’s current research at Deir El-MedinaWithin the framework of the French Archaeological mission at Deir El-Medina carried by the IFAO, the Museo Egizio of Turin is conducting research on a few Ramesside tombs located in the Western necropolis. These tombs have been chosen based on the many artifacts that belonged to the owners of these tombs and are now kept in the museum. In addition to giving the opportunity to perform a study on these fragile structures using new technologies, this fieldwork is a unique chance to recontextualize many objects of the museum’s collection by shedding a new and fresh light on them. This talk will be the opportunity to get a first glimpse at this work in progress.
Donderdag 20 mei
Prof. Dr. Jochem Kahl
Wo Myrrhe nicht mehr regnen und Weihrauch nicht mehr tropfen kann – Die verschollenen Tempel von AssiutDonderdag 20 mei
The Egypt Centre Curator’s Chats
Ancient Egyptian TextilesUsing items within the museum’s own collection as well as examples from elsewhere, we will discuss the importance of textiles in Ancient Egypt. We shall briefly explore textiles used for the preparation of death including a rare painted shroud dating back over 3000 years, and consider theories as to how the ancients were able to pleat their garments. We will also look at the “Coptic” textiles in the museum including some which are said to have been designed with the intent of tricking the evil eye.
Vrijdag 21 mei
7th Annual Birmingham Egyptology Symposium
Biography in ancient Egypt
Zaterdag 29 mei
Dr. Mennat-Allah El Dorry
Egyptian History and its Many Cuisines: An Exploration of Egyptian Food HistoryWhat is Egyptian cuisine? It is an amalgamation of thousands of years of culinary innovations, technological developments, and new crops and flavors. Egyptian cuisine(s) change(s) from one region to the next, and from one time period to another. This talk will explore the cuisines of each phase of Egyptian history, identifying some of the highlights or developments of each time period, starting with ancient Egypt and through to the 20th century. It will also investigate the transformations, and how these may or may not have had an impact on the face of today’s Egyptian food. The paper will also survey the different sources that scholars have available in order to study the history of Egyptian cuisine.
Zondag 30 mei
Dr. Joanne Backhouse
Women of Deir el-MedinaKosten: £5
Deir el-Medina housed the craftsmen who created the royal tombs during the New Kingdom. We often consider the lives of the workmen but less so the female residents. Examining predominantly figured and hieratic ostraca, female figurines, stela, and tomb scenes this talk attempts to shed light onto the daily lives of the female inhabitants. Their religious practices and afterlife expectations will also be considered.
-
Topstukken van het RMO
Voor het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden mag ik het nieuwe Topstukkenboek reviewen. Het vorige boek waarin honderd topstukken uit de collectie werden beschreven stamt uit 2009. Het nieuwe boek kwam uit in 2020 en valt op door de mooie vormgeving. Het is in de winkel van het RMO in twee talen (Nederlands en Engels) verkrijgbaar. Waar het oude boek slechts een voorwoord bevat en gelijk in de objecten duikt, vertelt het nieuwe boek ook iets over hoe de museumcollectie tot stand is gekomen.Het RMO begon als ‘archeologisch kabinet’ van de Universiteit Leiden met een verzameling beelden die stond opgesteld in de Oranjerie van de Hortus Botanicus. Door aankoop van collecties, zoals de Egyptische verzameling van Giovanni d’Anastasi, werd het RMO een belangrijk museum in Europa. In die tijd bevatte het museum nog ‘Oost-Indische’ kunst, maar ook al vondsten van opgravingen in eigen land. In 1903 ging de ‘volkenkundige’ verzameling naar wat nu het Museum Volkenkunde is.
Het Archeologisch Cabinet in de Oranjerie van de Hortus Botanicus
Toen Nederlandse teams na de Tweede Wereldoorlog zelf in het Midden-Oosten en Egypte gingen graven en er wetgeving kwam om het verzamelen tegen te gaan, veranderde de rol van het museum. Erfgoedbeheer, preservatie en onderzoek staan nu meer op de voorgrond. Eigenlijk bevat het museum een gekke combinatie van oudheden uit Egypte, het Nabije Oosten en de Klassieke Wereld aan de ene kant, en Nederlandse archeologie aan de andere kant. Dit past binnen het oude verhaal van het Midden-Oosten als bakermat van de beschaving, via de Grieken en Romeinen aan de Europeanen doorgegeven. Maar is dit verhaal vandaag de dag nog relevant?
De RMO-collectie bevat natuurlijk niet alleen maar topstukken. Het gros van de archeologie bestaat uit gebroken aardewerk, botfragmenten en vuursteenscherven. Elke archeologiestudent is daarmee bekend. Maar af en toe stuit je toch op parels in de Nederlandse klei of in de woestijn van Egypte: een gave Romeinse terra sigillata-pot, of een graftombe met ongeschonden reliëfs. Dus ondanks dat Indiana Jones niet meer van deze tijd is, waan je je als archeoloog soms toch nog een schatgraver, op je buik door het mummiestof, op zoek naar resten van een oude beschaving.
Reliëf in de grafkelder van Maya in Saqqara, ontdekt in 1986
In het nieuwe Topstukkenboek staan de objecten op volgorde van binnenkomst in het museum, waardoor je de collectie als het ware ziet ontstaan. Bij elk object staat een datering, herkomst, afmetingen, hoe en wanneer het in het museum is gekomen en, niet onbelangrijk, het inventarisnummer. Zo kun je in de vernieuwde collectiezoeker op de website voor elk object literatuurverwijzingen en meerdere foto’s vinden. Elk topstuk is voorzien van achtergrondinformatie (meer dan in het vorige boek) en smaakvolle (nieuwe) foto’s.
Op p. 25 wordt bijvoorbeeld de mummie van Anchhor besproken. We lezen dat de mummie met röntgen en CT is onderzocht, en dan het pakket een man van in de vijftig bevat met slijtage aan tanden en botten. Hij had diverse amuletten en ringen om zijn lijf, die verschoven zijn alsof de mummie een tijd rechtop heeft gestaan. Hij behoorde tot een Thebaanse priesterfamilie die in Deir el-Bahari werd begraven. De negentiende eeuwse verzamelaar vermeldde onterecht dat de mummie in een rotsgraf in Cyprus zou zijn gevonden.
De mummie van Anchhor
Bij het beeldje van de Leidse schrijver (p. 33) wordt verteld waarom beelden zo belangrijk waren voor de grafeigenaar, waarom je beter schrijver kon worden dan een ander beroep uitoefenen (‘De rietsnijder heeft last van de muggen, de vogelvanger van krokodillen in de Nijl’), en hoe lastig het was om een beeld te maken uit het loodzware granodioriet dat gewonnen werd in Aswan. De teksten zijn informatief en leuk om te lezen.
Door de volgorde valt op dat de meeste Egyptische stukken tijdens de negentiende eeuw zijn aangekocht. Een van deze aankopen, de imposante beelden van Maya en Merit (p. 49) leidde tot diverse ontdekkingen in de woestijn bij Saqqara sinds de jaren 1980. Als je op reis gaat naar Egypte kun je daar zelf alle door de Nederlanders (en Britten) ontdekte graftombes bekijken, waaronder ook het graf van Horemheb (p. 69). Een beeld in een museum is één ding, maar de combinatie van landschap, architectuur, archeologische context en de objecten zelf vertelt nog veel meer over een oude cultuur.
De meest recente Egyptologische aanwinst is het zitbeeldje van koning Ninetjer (p. 201). Slechts 13,5 cm hoog (waarom lieten vroege farao’s toch zulke grote piramides, maar kleine beeldjes maken?) en gemaakt van kwartsiet, toont het de koning in zijn jubileumgewaad. Deze koning liet trouwens nog geen piramide bouwen, dat kwam pas later in de mode. Hij is begraven in een groot rotsgraf in Saqqara. We weten dat het om Ninetjer gaat omdat zijn naam in hiërogliefen in de zijkant is gekerfd. Het beeldje was lange tijd zoek omdat het in een privéverzameling zat.
Een andere vrij recente aankoop (2000) komt oorspronkelijk uit Nubië, voorbij de eerste cataract van de Nijl bij Aswan. Hoewel de Nubische beschaving lange tijd werd gezien als een ‘kopie’ van de Egyptische, werpt recent onderzoek nieuw licht op de zaak. De Nubische heersers bouwden steden, tempels en piramides en veroverden rond 722 v.Chr. een groot deel van Egypte. De hoofdstad van het koninkrijk Koesj lag bij Napata, waar deze twee beddenpoten vandaan komen (p. 181). Ze stellen kattenfiguren voor met een mensenhoofd, in een bijzonder mengeling van Nubische en Egyptische elementen. Deze poten waren eens onderdeel van een meubelstuk dat werd meegegeven in het graf van een Nubische koning.
Zelf wist ik al dat ik Egyptologie wilde studeren nog voor ik de mummies en grote Achnaton-beelden (van de expositie Farao’s van de Zon) in het Rijksmuseum van Oudheden had gezien. Maar als er een plek is waar de oudheid tot leven komt, waar nog steeds onbeantwoorde vragen liggen voor onderzoekers, en waar je je even in het verleden kunt wanen, dan is het wel dit mooie museum in Leiden.
