-
Nieuws uit Egypte
Abusir
Tsjechische archeologen hebben in Abusir het graf ontdekt van Wahibre-meryneith, een legercommandant uit de 26e dynastie. Eerder in 2021 werd al een mummificatiedepot gevonden behorend bij dit graf, met meer dan 370 aardewerken potten waarin balsemingsmateriaal werd bewaard.
Het gaat om een zogenaamd schachtgraf van 16 meter diep, met onderin een dubbele stenen sarcofaag van kalksteen en basalt. Het deksel van de antropomorfe, basalten binnensarcofaag is gedecoreerd met spreuk 72 van het Dodenboek, die de overledene een voorspoedige wederopstanding in het hiernamaals moet garanderen. Het is niet helemaal duidelijk of dit gelukt is – het graf werd in de oudheid al leeggeroofd, inclusief de mummie en waardevolle grafgiften.
Het graf bevatte nog wel twee houten kistjes met shabti’s, albasten canopenvazen en modelvaatwerk, en een ostracon met een religieuze tekst in hiëratisch. Hopelijk heeft dit Wahibre-meryneith, die leefde in een turbulente periode aan het begin van de Perzische overheersing, toch op weg geholpen.
De grafschacht, typisch voor de 26e dynastie
Kalkstenen buitensarcofaag met antropomorfe basalten binnensarcofaag
Albasten canopen en vaatwerk
Een verzameling shabti’s
Heliopolis
In de wijk Matariya (Cairo) heeft een Egyptisch-Duits team diverse blokken gevonden van de zonnetempel van het oude Heliopolis, waaronder fragmenten uit de tijd van Khufu (Cheops). Van het Oude Rijk tot de Late Periode zagen veel farao’s het als een belangrijke taak om bij te dragen aan deze eeuwenoude tempel. Zo zijn er sfinxen gevonden uit het Middenrijk, maar ook beelden uit de Ramessidische periode en stèles en altaren uit de 26e dynastie. Uit het Oude Rijk trof men tevens een roodgranieten beeldfragment van Pepi I aan.
Enkele van de vondsten:
Luxor
© Sven Geruschkat Mis het niet! Ter ere van het honderdjarige jubileum van de ontdekking van Toetanchamon’s graf zal er een speciale opera opgevoerd worden in november. Het evenement vindt plaats voor de dodentempel van Hatsjepsoet in Deir el-Bahari (westoever van Luxor) en is geschreven door… archeoloog Zahi Hawass. De muziek komt van de Italiaans componist Zamboni, en de opera zal op klassieke wijze worden opgevoerd in het Italiaans. In het drama zal o.a. Nefertiti een moordaanslag beramen op de jonge Toetanchamon om een van haar dochters aan de macht te krijgen.
PS: Mocht u zin hebben in een reis naar Egypte in november, kijk dan dinsdagavond op de website van Huis van Horus!
-
Nieuws uit musea en archieven
Cairo
Het lijkt erop dat het Grand Egyptian Museum dit jubileumjaar (100 jaar na de ontdekking van het graf van Toetanchamon) dan ook echt open gaat. De laatste hand wordt gelegd aan de constructie en het interieur, zodat het geheel op 30 september opgeleverd kan worden. Het museum bevat twaalf zalen en zal 100.000 artefacten huisvesten, waaronder 5000 objecten uit het graf van Toetanchamon waarvan vele nog nooit zijn tentoongesteld.
Het GEM beslaat 500.000 m2 en is daarmee het grootste museum gewijd aan een enkele oude cultuur. Het museum bevindt zich op loopafstand van het Giza-plateau, en zal een boost moeten geven aan het toerisme in Egypte.
Wilt u mee op reis naar Egypte in November? Onder voorbehoud dat het nieuwe museum geopend is zullen we dit zeker bezoeken. Geüpdatete informatie verschijnt binnenkort op de website van Huis van Horus.
Een ander nieuw museum in Cairo is het National Museum of Egyptian Civilization. Deze prachtig vormgegeven collectie bevat een uitgebreide tour langs de Egyptische koninklijke mummies (eerder te zien in het oude museum aan het Tahrirplein), maar biedt nu ook ruimte aan een vaste tentoonstelling over textiel door de eeuwen heen. Van de predynastische periode tot de vroegmoderne tijd, dit museum is zeker een must voor bezoekers aan de stad.
Oxford
In het Bodleian Library is een tentoonstelling te zien over de ontdekking van het graf van Toetanchamon met veel nieuw ontsloten archiefmateriaal. In haarscherpe zwart-witfoto’s van fotograaf Harry Burton, samen met brieven, tekeningen en dagboeken van Howard Carter wordt het verhaal van de honderd jaar oude ontdekking verteld. Ook wordt de rol van Egyptenaren bij de opgraving belicht. Naast het Britse team werkten er 50 lokale Egyptenaren, waaronder kinderen, mee. Beroemd is de foto van de jonge waterdrager met een halsketting van Toetanchamon, die de eerste traptrede naar het graf zou hebben ontdekt.
Howard Carter deed minutieus verslag van alle schatten in het graf, omdat hij getraind was in het kopiëren van scènes van tombes en tempels. Wilt u meer weten over het leven van Howard Carter en zijn werk in Egypte voor en na de ontdekking? Op 1 juni geef ik een online lezing over het onderwerp tijdens de Toetanchamon maand van Huis van Horus. Op 21 juni volgt er een lezing over de tentoonstelling in het Bodleian.
Leiden
In het Rijksmuseum van Oudheden vindt vanaf 22 juni een kleine tentoonstelling plaats over het dodenboek van Qenna. Deze 17 meter lange papyrus is recentelijk gerestaureerd, en zal voor het eerst sinds de aankoop in 1835 volledig te zien zijn. Het dodenboek, een ‘gids’ met magische spreuken voor het hiernamaals, werd op de westoever van Luxor gevonden. Qenna leefde tijdens het Nieuwe Rijk en toen hij gemummificeerd werd kreeg hij de papyrusrol mee op zijn laatste reis.
Toen de eerste directeur van het museum, Caspar Reuvens, het dodenboek aanschafte op een veiling in Londen, liet hij de papyrus in stukken snijden. Een paar vellen werden tentoongesteld terwijl de rest zich in het depot bevond. De papyrus is enkele malen gerestaureerd, maar vaak deden deze pogingen meer kwaad dan goed. De afgelopen drie jaar is het dodenboek volgens moderne maatstaven gerestaureerd en geconserveerd met steun van de Vereniging Rembrandt.
Archiefnieuws
Het Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten werd in 1939 opgericht, in de roerige periode voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog. Na de inval van de Duitsers werd de pas geopende bibliotheek gesloten, Joodse medewerkers uit de randstad geweerd, moesten onderduiken of verdwenen in kampen, en het academische werk lag nagenoeg stil. Op de website van Things That Talk kunt u een kijkje nemen in de directeurskamer van het NINO en meer leren over het instituut tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden heeft een schenking van 36 glasnegatieven gekregen van de nabestaanden van Willem Johannes Oppenoorth (1883-1959). De afbeeldingen tonen Egypte in de jaren 1910, waarin het vroege toerisme en het sterk veranderde landschap en stadsgezicht van Cairo goed te zien zijn.
Het Museo Egizio in Turijn heeft haar archeologisch fotoarchief online beschikbaar gemaakt. Per site is te zien hoe het eraan toe ging tijdens vroege opgravingen, maar toont ook unieke beelden van objecten en in situ grafdecoratie.
Het graf van Iti en Neferu in Gebelein (link naar foto)
-
Nieuws uit Egypte
Saqqara
Poolse archeologen hebben in Saqqara een tombe ontdekt van een hoge ambtenaar uit de 6e dynastie. De vondst werd gedaan bij werkzaamheden rond het piramidecomplex van Djoser, ten westen van het graf van Merefnebef dat eerder door de missie werd ontdekt. De grafeigenaar heet Mehtjetju en was opzichter van de koninklijke domeinen en priester in de grafcultus van koning Teti.
De hoge sociale status van Mehtjetju wordt verraden door de kwaliteit van zijn grafreliëfs, die kunnen wedijveren met die van zijn buurman, de vizier Merefnebef. De onderliggende rots was echter broos, waardoor de inscripties zijn beschadigd. De grafdecoratie was waarschijnlijk incompleet: de facade bevat geen kleur, terwijl de zijwanden van de ingang geen reliëfdecoratie bevatten maar alleen figuren in zwarte inkt. Op de foto is te zien hoe een oryx wordt meegevoerd als offerdier.
Het graf zal verder worden onderzocht in het najaar van 2022.
Tekening uit het graf van Mehtjetju
Esna
De tempel van Esna heeft weer kleur! Nadat de tempel van Dendera onder handen is genomen was ook de tempel van Esna aan de beurt. Onder een dikke laag roet op het plafond kwamen prachtige afbeeldingen vandaan van de gier- en cobragodinnen Nechbet en Wadjet. Sinds 2018 zijn onderzoekers van de Tübingen Universiteit en het Egyptische ministerie van oudheden (o.l.v. Dr. Hisham el-Leithy) aan het werk om de oorspronkelijke beschildering aan het licht te brengen. 2000 jaar aan roet en viezigheid wordt met zorg weggepoetst. Door de zuilen, architraven en het plafond te reinigen kon de decoratie ook van dichtbij gedocumenteerd worden.
Van de tempel van Esna, die 60 km ten zuiden van Luxor ligt, is alleen de voorste hal (pronaos) bewaard gebleven – de rest ligt onder bebouwing. Dit gedeelte van het bouwwerk is door keizer Claudianus (41-54 v.Chr.) voor de tempel gezet. De tempel ligt tegenwoordig midden in de stad en je moet een trap afdalen om het tempelterrein te bereiken.
Kleurrijke godinnen in de tempel van Esna
Sinaï
In Tell el-Farama in het noorden van Sinaï heeft een Egyptische archeologische missie een tempel ontdekt. De tempel stamt uit de Grieks-Romeinse periode en is gewijd aan de god Zeus. De archeologen hebben resten aangetroffen van een mudbrick gebouw en granieten blokken die mogelijk een trap vormden. De poort van de tempel bestond uit roodgranieten zuilen van 8 meter hoog, en de latei bevat een tekst die verwijst naar Zeus Kasios, een god die Zeus combineert met de berg Kasios op de grens tussen Syrië en Turkije. De berg, nu Jebel Aqra genoemd, wordt vaak geteisterd door onweer wat de associatie met Zeus verklaart.
In de 20e eeuw vond de Franse Egyptoloog Jean Clédat al Griekse inscripties met de naam Zeus Kasios in het gebied, toen hij op zoek was naar Christelijke resten. De site is toen nooit verder onderzocht.
Inscripties wijzen erop dat o.a. keizer Hadrianus (117-138 n.Chr.) aan de tempel heeft verbouwd. De architectuur van het gebouw zal verder in kaart worden gebracht met behulp van fotogrammetrie.
Resten van de tempel van Zeus
